فتق دیسک در پی آسیب دیدگی و پارگی دیسک بین مهره­‌ای و نشت محتوای ژل مانند درون آن به فضای اطراف دیسک را می­‌دهد، در این فضا گیرنده‌های عصبی بسیار زیادی وجود دارد. دیسک بین  به عنوان ضربه گیر عمل می­‌کند. آناتومی دیسک و مهره شباهت بسیار زیادی به دونات دارد که اجزای داخلی آن توسط یک ماده ژله مانند پر شده است. دیسک بین مهره­‌های ستون فقرات در برابر ضربه و آسیب دیدگی محافظت می‌­کند و انعطاف پذیری کافی برای کمر و گردن را فراهم می‌­کند. متاسفانه دیسک بین مهره‌­ها نسبت به ضربه آسیب پذیر است.

 علل فتق دیسک

پارگی­‌های مکرر دیسک که در پی بلند کردن اجسام سنگین یا فرایند طبیعی پیری رخ می­‌دهد می­‌تواند باعث ایجاد پارگی­‌های کوچک در قسمت خارجی دیسک شود. دیسک آسیب دیده می­‌تواند باعث بیرون زدگی، و برآمدگی دیسک به سمت خارج شود. برخی از علائم شایع فتق دیسک (که تحت عنوان لغزش دیسک نیز از آن یاد می­شود) عبارتند از:

• بیماری تحلیل برنده دیسک: با بالا رفتن سن، مایع درون دیسک از بین می­رود و دیسک خشک می­‌شود. از آنجایی که مایع ژله مانند درون دیسک از ستون فقرات در برابر ضربه و آسیب دیدگی محافظت می­کند، از دست دادن انعطاف پذیری دیسک می­تواند ریسک ابتلا به فتق دیسک را افزایش دهد.
• ضربه به ستون فقرات: تصادفات خودرویی، آسیب دیدگی ناشی از ورزش، و سقوط ناگهانی از ارتفاع می­‌تواند باعث فتق دیسک شود.
• کشیدگی مزمن: آثار ناشی از بلند کردن اشیا سنگین یا حالت نامناسب بدن هنگام بلند کردن اشیا می­تواند باعث تحلیل رفتن دیسک شود.
• عادات ناسالم: چاقی شکمی، استعمال دخانیات، و عدم تحرک با افزایش میزان خشک شدگی دیسک، اعمال فشار غیر ضروری بر ناحیه لومبر، و کاهش انعطاف پذیری طبیعی دیسک منجر به فتق دیسک می­شود.

این موارد باعث تغییر شکل دیسک می‌­شوند و میزان انعطاف پذیری آن را کاهش می‌­دهند. به این ترتیب برخی از حرکات عادی روزمره مانند عطسه کردن، یا چرخاندن کمر می­‌تواند باعث پارگی کوچک درون دیسک شود.

علائم و نشانه‌­های شایع فتق دیسک

معمولا قسمت پایین کمر بیشتر تحت تاثیر فتق دیسک قرار می­گیرد. برخی از علائم و نشانه­‌های شایع فتق دیسک عبارتند از:

• دردی که در یک قسمت از بدن رخ می­‌دهد.
• درد تیر کشنده در یک قسمت از پا، ران، یا باسن و بی حسی سایر نقاط بدن. ممکن است درد و بی حسی در قسمت پشت ساق یا کف پا نیز احساس شود و ضعیف شدن پا را به دنبال داشته باشد. این موارد از علائم و نشانه‌­های شایع فتق دیسک در قسمت پایین ستون فقرات محسوب می­‌شوند.
• احساس درد هنگام حرکت دادن گردن یا احساس درد عمیق در نزدیکی استخوان کتف. ممکن است درد در قسمت بازو، ساعد، و سایر انگشتان احساس شود یا آنکه بیمار دچار بی حسی شانه، بازو، آرنج، انگشتان و ساعد شود. این موارد از علائم و نشانه‌­های شایع فتق دیسک گردن محسوب می­شوند.

در شرایط زیر درد فتق دیسک بدتر می­شود:

• پس از نشستن یا ایستادن
• هنگام خواب شبانه
• هنگام عطسه کردن، سرفه، یا خندیدن
• هنگام خم شدن به سمت عقب یا راه رفتن

درمان فتق دیسک

معمولا پزشک در ابتدا برای درمان فتق دیسک از روش‌­های غیر جراحی به منظور کاهش درد استفاده می­‌کند، که این موارد عبارتند از:

• تمرین کششی و فیزیوتراپی
• تجویز داروهای ضد التهاب خوراکی
• تزریق دارو به درون ستون فقرات (داروهای بی حسی یا استروئیدی به طور مستقیم به درون منبع درد تزریق می­‌شوند).
• رعایت نکات مربوط به تغذیه و راهنمای ورزشی، چاقی یکی از مواردی است که در ابتلا به فتق دیسک نقش دارد بنابراین پزشک به بیمار توصیه می­‌کند وزن خود را کاهش دهد.

تزریق دیسکوژل

در این روش ژل اتانول (الکل) به درون قسمت برآمده دیسک که باعث ایجاد فتق دیسک شده است، تزریق می­‌شود. این ژل از حرکت الکل به سمت دیسک جلوگیری می‌کند و الکل را درون خود نگه می­دارد ، خروج الکل از ژل باعث خشک شدن دیسک می­شود. در این روش آب درون دیسک تخلیه می­‌شود و فشاری که به ستون فقرات یا ریشه اعصاب وارد می­شود ، برطرف خواهد شد. پس از لیفت دیسک، درد ریشه عصب و فشردگی آن به سرعت بهبود می‌­یابد. ممکن است بیمار تا چند هفته پس از درمان دچار درد و ناراحتی باشد. معمولا درد ظرف مدت ۶ هفته پس از انجام درمان دیسک کمر با دیسکوژل از بین می­رود. ممکن است پزشک برای بهبود نقاط دردناک از داروی ضد التهاب استفاده کند و دارو را به درون دیسک تزریق نماید. این امر باعث تسریع فرایند بهبود بیمار می­شود.

آیا روش­‌های دیگری برای درمان فتق دیسک وجود دارد؟

به علت تحلیل رفتن دیسک در پی افزایش سن و پیری، ممکن است علائم ناشی از فتق دیسک به خوبی به روش‌های غیر جراحی پاسخ ندهند. در این حالت انجام عمل جراحی ضروری خواهد بود. معمولا پزشکان از روش‌های درمانی سنتی و کم تهاجمی برای جراحی کمر و ستون فقرات استفاده می­‌کنند. در بخش زیر به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

• دیسککتومی: در این روش بخشی از دیسک از درون ستون فقرات خارج می‌شود. می­توان از این روش جراحی در کنار سایر روش­های درمانی استفاده کرد. عمل دیسککتومی به عنوان یک عمل سرپائی انجام می­شود و اغلب بیماران پس از تزریق ژل از بیمارستان مرخص خواهند شد.
• لامینکتومی: از این روش به منظور ایجاد فضای بیشتر برای اعصاب استفاده می­شود و پزشک لامینای یک یا چند مهره را خارج می­کند. می­توان از این روش به تنهایی یا در کنار سایر روش‌­های درمانی استفاده کرد.
• فیوژن نخاعی: در این روش رو یا چند مهره به صورت دائمی به هم پیوند داده می­‌شوند . جراح سعی می‌کند تا حد امکان از روش‌­های درمانی کم تهاجمی برای فیوژن نخاعی استفاده کند تا از میزان درد کاسته شود و فرایند بهبود بیمار تسریع شود.
• جراحی فورامینوتومی: از این روش برای رفع فشار از روی ریشه عصب استفاده می­‌شود و قسمت کوچکی از استخوان اطراف ریشه عصب درگیر، برداشته می­‌شود. میتوان از این روش به تنهایی را در کنار دیسککتومی یا لامینکتومی استفاده کرد.