تنگی کانال نخاع: علائم تنگی کانال نخاعی گردن و کمر

تنگی کانال نخاعی (استنوسیز) به معنی تنگ شدن کانال نخاعی و ریشه عصب‌های آن همراه با بزرگ شدن مفاصل بین مهره‌ای (فاست) است. روش های درمان تنگی کانال نخاعی در کمر و گردن همراه با ورزش، علائم تنگی کانال نخاعی و تزریق با تشخیص قطعی به همراه علت، علائم ظاهری تنگی نخاع مباحثی هستند که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.

این عارضه که اغلب ناشی از روند طبیعی پیری است، به دلیل آرتروز، آسیب‌ها یا جراحی قبلی نیز بروز می‌کند. با تنگ شدن کانال نخاعی، فضای کمتری برای انشعاب عصب‌ها و حرکت آزادانه آن‌ها وجود خواهد داشت. در نتیجه، عصب‌های نخاع ممکن است متورم و ملتهب شده، ایجاد کمردرد کرده و باعث درد، گرفتگی، بی‌حسی یا ضعف در پاها، پشت، گردن یا بازوها گردد. علائم تنگی کانال نخاع خفیف تا متوسط را می‌توان با مصرف دارو، فیزیوتراپی و تزریق نخاعی برطرف نمود. اما علایم شدید ممکن است نیازمند عمل جراحی باشد.

تنگی کانال نخاعی (استنوسیز) چیست؟

---

 تنگی کانال نخاعی یک بیماری دژنراتیو (تخریب پیشرونده) است که به‌تدریج در طول زمان بروز می‌کند و شامل موارد زیر است:

• تنگی کانال ریشه عصب و کانال نخاعی
• بزرگ شدن مفاصل بین مهره‌ای (فاست)
• سفت شدن رباط‌ها
• رشد غیرطبیعی استخوان و تشکیل اسپرز (زائده) استخوان (شکل زیر)

تنگی کانال نخاعی ممکن است در هر بخش از ستون فقرات (گردن، سینه، کمر) رخ دهد، اما در منطقه کمر شایع‌تر از سایر قسمت‌ها است. تقریبا”تمام افراد بالغ، با افزایش سن، دچار تنگی کانال نخاعی می‌شوند. با این حال، برای اکثر افراد علایم آن بروز نمی‌کند. تنگی کانال ریشه‌های عصبی (تنگی جانبی) به اعصاب نخاعی فشار وارد می‌سازد و سبب التهاب و درد کمر می‌شود. تنگی کانال نخاعی (تنگی مرکزی) با فشار آوردن بر روی نخاع، باعث التهاب و ضعف می‌گردد.

 

در کلینیک تخصصی ستون فقرات دکتر یزدانی، متخصصان با نگرش دلسوزانه به درمان و مراقبت بیماران مبتلا به بیماری‌های ستون فقرات، از جمله فتق دیسک کمر، سیاتیک، ایمپینگمنت ریشه‌های عصبی، تنگی کانال نخاعی گردن و کمر، اسپوندیلولیستزی، رادیکولوپاتی، اسکولیوز دژنراتیو، میلوپاتی گردنی و بی‌ثباتی ستون فقرات می‌پردازند. چنانچه علت این عوارض مادرزادی باشد، یا اینکه ناشی از آسیب در یک تصادف، مسابقات ورزشی و یا کار و فعالیت باشد، در هر صورت درمانگران متخصص با همکاری فیزیوتراپ‌ها، اقدام به تهیه یک برنامه درمانی بیمارمحور نموده و به درمان نقص عملکرد ناشی از هر گونه آسیب نخاعی می‌پردازند.

علائم تنگی کانال نخاعی

---

 علائم این عارضه معمولا” به مرور زمان بروز می‌کند یا اینکه می‌تواند به صورت یک درد ناگهانی رخ دهد. ممکن است دردی خفیف یا گاهی شدید در مناطق مختلف ستون فقرات خود احساس کنید که بستگی دارد به اینکه کدام بخش از کانال نخاعی تنگ شده باشد. این درد ممکن است مقطعی باشد و یا اینکه فقط در طول فعالیت‌های خاص مانند راه رفتن رخ دهد.

تنگی کانال کمری، ممکن است موجب درد، گزگز یا بی‌حسی شود که از باسن‌ شروع شده و دامنه آن تا پشت ران‌ها و گاهی به ساق‌ پا کشیده شود که در این صورت به آن “سیاتیک” گفته می‌شود. تنگی کانال نخاع همچنین باعث لنگش نوروژنیک، گرفتگی دردناک و ضعف در پاها و (به‌طور معمول) در ساق پا می‌شود، این عوارض با راه رفتن یا ایستادن رخ می‌دهد و با نشستن، استراحت و ورزش سیاتیک از بین می‌رود. در طول زمان این علائم تشدید شده و سبب کاهش استقامت جسمی فرد می‌شود. استفاده از ابزارهای کمکی مانند واکر و یا سبد خرید چرخدار هنگام راه رفتن می‌تواند به کاهش این درد کمک کند.

درد ساق پا و گرفتگی عضلات پا همچنین می‌تواند نشانه‌ لنگش عروقی باشد. این عارضه ناشی از تنگی عروق خونی در پا به دلیل بیماری عروق محیطی بروز می‌کند. علت درد پا این است که عضلات پا خون کافی دریافت نمی‌کنند. تشخیص پزشک مبنی بر اینکه علائم درد پا ناشی از بیماری عروق محیطی است و یا تنگی کانال کمری، بسیار حائز اهمیت است. تفاوت اصلی آن‌ها در این است که لنگش عروقی هنگام بالارفتن، شدید‌تر می‌شود و با خم شدن به جلو برطرف نمی‌گردد.

تنگی کانال نخاعی گردن، موجب درد و همچنین مورمور یا بی‌حسی می‌شود که از گردن به سمت شانه‌ها، داخل بازوها و دست‌ها کشیده می‌شود. فشار بر روی نخاع (با عبور از طریق نخاع گردنی) می‌تواند سبب ضعف و اسپاسم در بازوها و پاها شود که در این صورت به آن میلوپاتی اسپوندیلوتیک گردن گفته می‌شود. اسپاسم به این معنی است که شما کنترل ماهیچه‌های خود را از دست داده و راه رفتن، قرار دادن پاها بر زمین و یا رها کردن اشیاء برایتان دشوار باشد. همچنین ممکن است هنگام تند راه رفتن با مشکل حفظ تعادل و هماهنگی مواجه شوید.

اگر دچار ضعف شدید پا (افتادگی مچ پا) هستید و مشکل کنترل مثانه یا اجابت مزاج دارید، بلافاصله از فوریت‌های پزشکی کمک بگیرید. زیرا این علائم نشانه‌ “سندرم دم اسب” می‌باشد.

علت تنگی کانال نخاعی

---

 با افزایش سن، استخوان‌های شما دچار تغییرات دژنراتیو می‌شود که این بخشی از روند طبیعی پیری است. آرتروز شایع‌ترین علت تنگی کانال نخاعی کمر است. به مرور زمان دیسک بین مهره‌های نخاع، خشک و منقبض می‌شود، از توده استخوانی بدن کاسته شده و اسپرز (زائده) استخوان تشکیل می‌شود. مفاصل بین مهره‌ای (فاست) نیز ممکن است به دلیل فشار و تنش، بزرگتر شوند. این‌ها نتیجه تلاش بدن برای توزیع فشار در یک منطقه بزرگتر است. هرچه مفاصل فاست بزرگتر شود، عصب نخاعی فضای کمتری برای خروج از کانال ریشه‌های عصب خواهد داشت.

همچنین ممکن است تنگی کانال نخاعی ناشی از سایر عوارض دژنراتیو مانند “اسپوندیلوز” یا “اسپوندیلولیستزی”، جراحت و آسیب شدید، شکستگی مهره و دررفتگی، عوارض اسکلتی مانند “آرتریت روماتوئید” و یا “اسپوندیلیت آنکیلوزان” و یا عوارض متابولیکی مانند بیماری “پاژه” و یا “فلوئوروزیس” ( بالا بودن بیش از حد سطح فلوراید در بدن) باشد. علت تنگی کانال نخاعی هم در مردان و هم در زنان بروز می‌کند و بیشترین شیوع آن بین سنین 50 و 70 سال است. همچنین ممکن است برای افراد جوانی که از بدو تولد دارای کانال نخاعی باریک هستند یا دچار صدمه به ستون فقرات شده‌اند نیز رخ دهد.

تشخیص تنگی کانال نخاعی

---

 بهتر است با اولین تجربه درد به پزشک مراجعه کنید. پزشک به منظور شناسایی علائم بیماری یک تاریخچه کامل پزشکی، شامل هر گونه جراحت و یا عوارض قبلی شما تهیه نموده و مشخص خواهد کرد که کدام یک از عادات سبک زندگی شما سبب ساز درد شده است. سپس معاینه فیزیکی را برای تعیین منبع درد و تست هرگونه ضعف عضلانی یا بی‌حسی انجام خواهد داد.

پزشک ممکن است یک یا چند مورد آزمایش عکسبرداری را برای شما تجویز کند: رادیوگرافی، MRI، میلوگرام، CT اسکن، و یا سونوگرافی داپلر شریانی. پزشک بر اساس نتایج آزمایشات، شما را جهت درمان به یک متخصص مغز و اعصاب، ارتوپد یا جراح مغز و اعصاب معرفی خواهد کرد.

اسکن ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی):

نوعی آزمایش غیرتهاجمی است که با استفاده از یک میدان مغناطیسی و فرکانس امواج رادیویی، تصویر دقیقی از بافت‌های نرم ستون فقرات ارائه می‌دهد. بر خلاف تصاویر اشعه ایکس، در تصاویر ام آر آی اعصاب و دیسک‌ها به وضوح قابل مشاهده هستند. با این آزمایش، پزشک می‌تواند عکس سه بعدی ستون فقرات را به صورت برش‌های مقطعی و لایه به لایه (مانند یک قرص نان) و در صورت لزوم عکس هر برش را مشاهده کند. این عکس‌ها را می‌توان از سطح مقطع جانبی یا فوقانی ستون فقرات تهیه کرد. این کار با تزریق یک ماده حاجب (رنگی) به جریان خون (یا بدون آن) انجام می‌شود. ام آر آی علاوه بر فشردگی عصب، می‌تواند رشد غیر طبیعی استخوان، تومورهای نخاع و یا آبسه را نیز تشخیص دهد.

میلوگرام:

 

عکسبرداری تخصصی با اشعه ایکس است که در آن ماده حاجب از طریق مایع نخاعی به داخل کانال نخاع تزریق می‌شود. پس از آن فلوروسکوپ اشعه ایکس، تصاویر تشکیل شده توسط رنگ را عکس برداری می‌کند. میلوگرام می‌تواند فشردگی عصب ناشی از فتق دیسک کمر، رشد غیرطبیعی استخوان، تومورهای نخاع و آبسه ستون فقرات را نشان دهد. عکسبرداری معمولی اشعه X از ستون فقرات، تنها یک تصویر واضح از استخوان‌ها ارائه می‌دهد. اما رنگ مورد استفاده در میلوگرام، رنگ سفید را در اشعه X نمایان می‌سازد و به پزشک امکان مشاهده جزئیات نخاع و کانال نخاعی را می‌دهد. پس از این آزمایش ممکن است سی تی اسکن نیز انجام گیرد.

سی تی اسکن (CT):

یک آزمایش غیر تهاجمی و ایمن است که با استفاده از پرتو اشعه ایکس و یک کامپیوتر تصاویر 2 بعدی از ستون فقرات ارائه می‌دهد. سی تی اسکن مانند  ام آر آی به پزشک امکان می‌دهد ستون فقرات را به صورت لایه به لایه مشاهده کند و عکس هر برش از آن را نیز بررسی کند. این کار با تزریق یک ماده حاجب (رنگی) به جریان خون (یا بدون آن) انجام می‌شود. این آزمایش به ویژه برای مشاهده تغییرات موجود در ساختار استخوان‌ها مفید است.

سونوگرافی داپلر:

نوعی آزمایش غیر تهاجمی است که از امواج صوتی منعکس شده به منظور بررسی خون هنگام عبور از رگ خونی استفاده می‌کند. این آزمایش ممکن است برای برطرف کردن عارضه عروق محیطی ( منشاء علائم دردناک پا) انجام گیرد.

درمان تنگی کانال نخاعی

---

 هیچ دارو یا روش درمانی وجود ندارد که بتواند عارضه تنگی کانال نخاعی را درمان کند. روش‌های غیر جراحی و محافظه کارانه اولین گام برای کنترل علائم خفیف تا متوسط تنگی کانال نخاعی است. با این حال، اگر شما دچار درد شدید ناتوان کننده و اختلال جدی در راه رفتن هستید، ممکن است توصیه پزشک شما انجام عمل جراحی باشد.

درمان غیرجراحی:

مراقبت از خود

مهم‌ترین نکته در مورد مراقبت از کمر، قراردادن بدن خود در وضعیت صحیح و نگه داشتن ستون فقرات در یک راستا می‌باشد. قوس کمر بخش اعظم وزن بدن را تحمل می‌کند، بنابراین هم ترازی مناسب این بخش می‌تواند از آسیب به مهره‌ها، دیسک‌ها و سایر بخش‌های ستون فقرات جلوگیری کند. ممکن است شما نیاز به اصلاح حالت‌های بدن مانند ایستادن، نشستن و عادات خواب خود، همچنین نیاز به یادگیری روش‌های صحیح بلند کردن اجسام و خم شدن داشته باشید. همچنین شاید بتوانید با ترک مصرف سیگار و حفظ وزن متناسب با قد و فرم بدن خود، روند پیشرفت تنگی کانال نخاعی را کندتر سازید.

فیزیوتراپی

هدف از انجام فیزیوتراپی کمک به بازگشت شما به سطح فعالیت کامل در سریع‌ترین زمان ممکن است. فیزیوتراپ‌ها می‌توانند وضعیت مناسب بدن و تکنیک‌های بلند کردن اجسام و راه رفتن را به شما آموزش دهند. آن‌ها در انجام حرکات مخصوص برای تقویت عضلات پشت، ساق پا و شکم، شما را همراهی می‌کنند، همچنین شما را به کشش و افزایش انعطاف پذیری ستون فقرات و پاها تشویق می‌کنند. ورزش و تمرینات تقویتی، عناصر کلیدی درمان شما هستند و باید بخشی از برنامه همیشگی زندگی شما باشند. البته هر برنامه ورزشی جدید را حتما” تحت نظر پزشک انجام دهید.

تمرینات ورزشی برای بهبود تنگی کانال نخاع کمر

این تمرینات، تقویت کننده عضلات خم کننده ستون فقرات (رو به جلو) هستند. با استفاده از دو تمرین از ورزش‌هایی که برای تقویت کمر مورد استفاده قرار می‌گرفت، می‌توانید کشش عضلات پشت کمر و سایر بافت‌های نرم نگهدارنده ستون فقرات در موقعیت خمیده به پشت را، انجام دهید. این کشش‌ها معمولا” در یک وضعیت آرام و راحت به مدت 30 ثانیه انجام می‌شود، بدون اینکه باعث تحریک درد کمر یا ساق پا گردد.

خم کردن پشت. به راحتی درحالت طاقباز، در حالی که سرتان رو به بالا است، بر روی یک سطح نرم دراز بکشید، سپس به آرامی هر دو زانو را به سمت قفسه سینه بکشید تا زمانی که این کشش برایتان راحت باشد. پس از 30 ثانیه، به آرامی به موقعیت شروع بازگردید. این عمل را 3 الی 6 بار تکرار کنید. به عنوان یک حرکت جایگزین، سعی کنید فقط یک زانو را به سمت شانه مخالف بکشید تا زمانی که این کشش برایتان راحت باشد. پس از 30 ثانیه، به آرامی به موقعیت شروع بازگردید. این عمل را 3 الی 6 بار تکرار کنید.

خم کردن پشت. روی یک سطح نرم بنشینید و بر روی دست‌ها و زانوهای خود خم شوید. درحالتی که بر روی پاشنه‌های خود نشسته‌اید، کمر را خم کنید و سینه خود را به سمت پایین و نزدیک به کف برسانید و بازوها را به سمت جلو بکشید. نباید روی پاشنه‌ها به سمت بالا یا پایین بجهید. پس از 30 ثانیه، به آرامی به موقعیت شروع بازگردید. این عمل را حدود 3 الی 6 بار تکرار کنید.

استقامت عضلات شکم و عضلات مرکزی. بر روی یک سطح نرم به حالت طاقباز دراز بکشید، هر دو زانو را خم کرده‌ و پاها را صاف بر روی زمین قرار دهید. عضلات شکم را منقبض کنید. به آرامی یک پا را از روی زمین حدود 10 الی 15 سانتی‌متر بالا ببرید و تا 5 الی 10 ثانیه در آن موقعیت نگه دارید. به تدریج این زمان را تا 30 ثانیه افزایش دهید. به موقعیت شروع بازگردید. این عمل را حدود 3 الی6 بار تکرار کنید.

کشش پشت. به راحتی بر روی یک سطح نرم در حالت طاقباز دراز بکشید. در حالی که کمر خود را کاملا” بر سطح زمین چسبانده‌اید، عضلات انتهای کمر و باسن را منقبض کنید. 5-10 ثانیه در این موقعیت بمانید. به آرامی یک پا را از روی زمین بلند کنید و نگه دارید. به تدریج این زمان را تا 30 ثانیه افزایش دهید. به موقعیت شروع بازگردید. این عمل را حدود 3 الی6  بار تکرار کنید.

درمان دارویی

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)، مانند آسپرین، ناپروکسن (Aleve ، Naprosyn) و ایبوپروفن (موترین، ناپرین، آسپرین) به منظور کاهش التهاب و تسکین درد استفاده می‌شود.

داروهای ضد درد، مانند استامینوفن (تایلنول)، می‌تواند درد را کاهش دهد اما اثرات ضد التهابی NSAID را ندارد. استفاده طولانی مدت از داروهای مسکن NSAID ممکن است موجب زخم معده و همچنین مشکلات کلیه و کبد شود.

داروهای استروئیدی، می‌تواند برای کاهش تورم و التهاب اعصاب تجویز شود. این داروها به صورت خوراکی (به صورت بسته مدرول) با کاهش تدریجی دوز در طی یک دوره 5 روزه مصرف می‌شوند. مزیت استفاده از آن‌ها تسکین درد در یک دوره 24 ساعته است. در صورت درد شدید ممکن است تزریق استروئید به منطقه تنگی نخاعی و فشردگی عصب برای شما تجویز شود.

تزریق استروئید اپیدورال، این روش با حداقل تهاجم و شامل تزریق کورتیکواستروئید و عامل ضد درد بی‌حس کننده به فضای اپیدورال ستون فقرات برای کاهش تورم و التهاب اعصاب نخاعی است. حدود 50 درصد از بیماران پس از تزریق اپیدورال، کاهش درد را احساس خواهند کرد، اما این تاثیرات موقتی خواهد بود. اگر تزریق استروئید مفید واقع شود، می‌توان آن را تا 3 بار در سال انجام داد.

تزریق مفاصل فاست: این روش با حداقل تهاجم و شامل تزریق کورتیکواستروئید و عامل ضد درد بی‌حس کننده به مفصل فاست، یا در داخل کپسول مفصلی و یا در بافت‌های اطراف کپسول مفصلی می‌باشد.

کایروپراکتیک

یک روش درمان برای تنظیم ستون فقرات است که با اعمال فشار، استخوان‌ها را با یکدیگر همتراز و منطبق می‌کند و باعث می‌شود مفاصل به حرکت طبیعی خود بازگردند. حرکت طبیعی باعث کاهش درد، سفتی یا گرفتگی عضلانی می‌شود، همچنین عملکرد سیستم عصبی و سلامت کلی را بهبود می‌بخشد. علاوه بر این تشکیل بافت اسکار (که می‌تواند منجر به سفتی و تخریب عضلات شود) را کاهش می‌دهد.

درمان کلی نگر

برخی از بیماران تمایل دارند از روش‌های درمانی کلی نگر مانند طب سوزنی، طب فشاری، مکمل‌های غذایی و بیوفیدبک استفاده کنند. این درمان‌ها برای تنگی کانال نخاعی می‌توانند در یادگیری مکانیسم‌های مقابله‌ای برای مدیریت درد و همچنین بهبود سلامت کلی شما مفید باشند.

روشهای درمان با جراحی

جراحی بسته

در جراحی تنگی کانال کمری روش جراحی بسته کمر از پیشرفته‌ترین تکنولوژِی برای درمان تنگی کانال نخاعی و درد ناشی از اختلالات ستون فقرات استفاده می شود. به طور کلی هدف از جراحی بسته کمر، برطرف کردن فشار وارده به شاخه‌های عصبی در ستون فقرات است.

در جراحی بسته، برای برطرف کردن تنگی کانال نخاعی، ماده شیمیایی خاصی به داخل دیسک تزریق می شود که باعث تغییری در ساختار مولکولی داخل دیسک و سبب کاهش فشار داخل دیسک و جمع شدن قسمت بیرون زده دیسک می‌شود تا بدین صورت، تنگی کانال نخاعی برطرف شود.

جراحی باز

جراحی درمان تنگی کانال نخاعی کمر شامل رفع فشار، برطرف کردن زائده غیرطبیعی استخوانی، کاهش فشار وارده و فشردگی اعصاب نخاعی می‌باشد. یکی دیگر از اهداف عمل جراحی، ایجاد ثبات در بخش ناپایدار ستون فقرات است که سبب تشدید تنگی کانال نخاعی می‌گردد.

 

مقالات مرتبط و مکمل زیر را مطالعه کنید:

 

اخرین درمان سیاتیک 2022

درمان سیاتیک در خانه 2022

علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر

آیا پیاده روی برای درد سیاتیک خوب است؟