سرخوردگی مهره کمر و درمان قطعی لغزندگی مهره کمر و کمردرد

سرخوردگی مهره کمر (اسپوندیلولیستزیس) یکی از عارضه‌های ستون فقرات است که بر مهره‌های کمری ستون فقرات اثر می‌گذارد. انواع، علت، علائم و درمان سرخوردگی مهره کمر، درمان قطعی لغزندگی مهره کمر، هزینه جراحی سرخوردگی مهره کمر و عوارض آن، درمان جابجایی مهره کمر بدون جراحی و کاهش کمردرد به ویژه کمر درد سمت راست موضوعاتی هستند که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.

این بیماری باعث می‌شود یکی از مهره‌های کمری روی مهره پایینی به سمت جلو بلغزد. این عارضه دردناک خوشبختانه در اکثر موارد به کمک روش‌های جراحی و یا غیرجراحی قابل درمان است. همچنین می‌توان با انجام حرکت‌های اصلاحی و تمرین‌های خاص از بروز سرخوردگی مهره کمر پیشگیری کرد.

انواع سرخوردگی مهره کمر

---

سرخوردگی مهره کمر نوع 1

سرخوردگی نوع 1 که سرخوردن مهره کمر (اسپوندیلولیستزیس) دیسپلاستیک نامیده می‌شود، پی‌آمد نقص مادرزادی یکی از دو مفصل فاست L5 زیرین یا خاجی فوقانی یا هر دو آن‌ها است که با سر خوردن تدریجی مهره L5 همراه می‌شود.

سرخوردگی مهره کمر نوع 2

سرخوردگی مهره ایسکمیک یا اسپوندیلولیتیک که با آسیب‌دیدگی پارس بین مفصلی (پارس اینترآرتیکولاریس) همراه است، بیشترین اهمیت بالینی را برای بیماران زیر 50 سال دارد. چنانچه نقص پارس مشخص شود، اما سرخوردگی مشاهده نشود، از عارضه با اصطلاح اسپوندیلوز یاد می‌شود. چنانچه یک مهره رو به جلو روی مهره دیگر در جهت افقی لغزیده باشد، عارضه اسپوندیلولیستزیس خواهد بود.

سرخوردگی مهره نوع 2 را می‌توان به سه زیرگروه تقسیم کرد:

• نوع 2 A: این گونه، که در میان مردان شیوع بسیار بالاتری دارد، گاهی سرخوردگی مهره فشاری یا لیتیک نامیده می‌شود و در اکثر موارد پی‌آمد شکستگی‌های مکرر بسیار ریز ناشی از کشش بیش از حد است. این عارضه را می‌توان “شکستگی فشاری یا استرسی” پارس نیز نامید.

• نوع 2 B: این گونه نیز از شکستگی جزئی پارس بین مفصلی نشأت می‌گیرد. اما تفاوت آن با گونه نخست این است که پارس سالم باقی می‌ماند، ولی در حین پر شدن شکستگی‌ها با استخوان جدید در حالت کشش بیش از حد قرار می‌گیرد.

• نوع 2 C: این گونه بسیار نادر است و شکستگی حاد و ناگهانی پارس بین مفصلی منجر به آن می‌شود. انجام تصویربرداری هسته‌ای برای اطمینان از صحت تشخیص ضروری است.

سرخوردگی مهره کمر نوع 3

این گونه سرخوردگی دژنراتیو و به عبارتی ناشی از سایش و فرسایش مکرر است و نتیجه فرسایش مفصل‌های فاست کمری محسوب می‌شود. تغییر در این مفصل‌ها جابجایی مهره کمر رو به جلو یا عقب را ممکن می‌سازد. این نوع سرخوردگی غالباً در سالمندان مشاهده می‌شود. پارس بین مفصلی در سرخوردگی مهره فرسایشی صدمه نمی‌بیند و لغزش مهره هیچ‌گاه بیش از 30 درصد نمی‌شود.

سرخوردگی مهره کمر نوع 4

سرخوردگی مهره تروماتیک (ناشی از وارد شدن ضربه) از شکستگی حاد بخش پسین (پدیکول یا پایه مهره، لامینا یا تیغه و یا فاست) نشأت می‌گیرد و صدمه دیدن پارس بین مفصلی نقشی در آن ندارد.

سرخوردگی مهره کمر نوع 5

سرخوردگی مهره آسیب‌شناختی (پاتولوژیک) به دلیل ضعف ساختاری استخوان در اثر بیماری‌هایی مانند وجود تومور یا دیگر اختلال‌های استخوانی رخ می‌دهد.

علائم سرخوردگی مهره کمر

---

 

بسیاری از بیماران مبتلا به سرخوردگی مهره با هیچ‌گونه علامتی مواجه نمی‌شوند و حتی از ابتلا به این عارضه آگاه نیستند. اما پس از بروز علائم، اکثر بیماران از کمر درد رنج می‌برند. این درد معمولاً در کمر منتشر می‌شود و شبیه به رگ به رگ شدن و کشیدگی عضلانی است.

سرخوردگی مهره و جابه جایی مهره های کمر گاهی نتیجه گرفتگی یا اسپاسم عضله‌های همسترینگ واقع در پشت ران است. عضله‌های منقبض همسترینگ باعث می‌شود تا بیمار گام‌های کوتاه‌تری بردارد و زانوها را هنگام راه رفتن اندکی خم کند. چنانچه مهره سر خورده به عصب فشار وارد کند، ممکن است درد در پایین پا منتشر شود و بیمار بی‌حسی یا گزگز پا را تجربه کند.

تشخیص سرخوردگی مهره کمر

---

 

پزشک برای درمان سرخوردگی مهره کمر و این که تشخیص دهد آیا سرخوردگی مهره علت بروز علائم است یا خیر، علاوه بر معاینه دستور انجام آزمایش‌هایی تشخیصی مانند پرتونگاری، سی تی اسکن یا ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) را نیز می‌دهد. تشخیص این عارضه با توجه به جلوتر بودن جسم یک مهره نسبت به مهره پایینی تایید می‌شود.

سرخوردگی مهره با توجه به میزان لغزش رو به جلوی مهره روی مهره دیگر نیز درجه‌بندی می‌شود. در سرخوردگی درجه 1، میزان لغزش مهره بالایی کمتر از 25 درصد کل عرض جسم مهره است. اما در سرخوردگی درجه 2 و 3 مقدار لغزش به ترتیب 25 تا 50 درصد و 50 تا 70 درصد است. مقدار سرخوردگی درجه 4 بیش از 75 درصد است و در سرخوردگی درجه 5، جسم مهره بالایی روی  تمام عرض مهره پایینی می‌لغزد و کاملاً بیرون می‌زند؛ چنین عارضه‌ای را اسپوندیلوپتوسیس می‌نامند.

درمان سرخوردگی مهره کمر

---

درمان سرخوردگی مهره و درمان قطعی لغزندگی مهره کمر در کلینیک دکتر یزدانی از طریق روش‌های بدون جراحی انجام می‌شود. این درمان‌ها علاوه بر هزینه کم، بازدهی بیشتری دارند. به‌طورکلی روند درمان برای جابه‌جایی مهره‌های کمر ابتدا با روش‌های بدون جراحی و کم‌تهاجمی صورت می‌گیرد. این روش ها در ادامه به اختصار توضیح داده شده اند.

قرص کمر درد

 

داروهای غیرتجویزی

درد ناشی از سرخوردگی مهره را می‌توان تا حد زیادی با دارو های غیرتجویزی تسکین داد اما شاید درمان قطعی لغزندگی مهره کمر برای شمت نباشد. بیمار می‌تواند از دو نوع داروی زیر برای درمان کمر درد استفاده کند:

• ضد درد: ضد دردها یا مسکن‌هایی مانند استامینوفن (تایلنول) به کنترل درد کمک می‌کنند.
• داروهای غیراستروئیدی ضد التهاب (NSAIDs): این دسته از داروها علاوه بر تکسین درد، التهاب (ورم) را نیز کاهش می‌دهند. انواع متفاوتی از این نوع دارو، برای مثال ایبوپروفن (ادویل)، آسپرین یا الیو را می‌توان بدون نسخه از داروخانه تهیه کرد.

داروهای تجویزی

در صورت تاثیرگذار نبودن داروهای غیرتجویزی باید برای دریافت داروهای قوی‌تر به پزشک مراجعه کرد.

• شل‌کننده‌های عضلانی: در صورت تحمل کمردرد مزمن ناشی از گرفتگی عضلانی باید از شل کننده‌های عضلانی متوقف‌کننده این انقباض دردناک استفاده کرد.
• عامل‌های نوروپاتیک: پزشک برای تسکین درد اعصاب داروهایی را تجویز می‌کند که به طور گزینشی عصب‌ها را هدف قرار می‌دهد. نورونتین و لیریکا دو نمونه از این گروه داروهای تجویزی هستند.
• مخدرها: پزشک در موارد بسیار شدید و صرفاً تحت نظارت دقیق خود برای تسکین درد مخدرهایی مانند مورفین یا کدئین را تجویز می‌کند.

تزریق برای درمان کمر درد

 

تزریق استروئید در فضای اپیدورال

در این تزریق استروئیدها، که ضدالتهاب‌هایی بسیار قوی هستند، مستقیماً به ریشه عصبی ملتهب فرستاده می‌شود. این تزریق یکی از درمان‌های مدیریت درد است. معمولاً 2 یا 3 تزریق باید انجام شود، اما تزریق، با توجه به اثرهای جانبی احتمالی استروئید، نباید بیش از 3 بار تکرار شود. در تزریق استروئید در فضای اپیدورال گاهی داروی بی‌حسی نیز برای تسکین فوری و البته کوتاه‌مدت درد استفاده می‌شود تا بیمار تا زمان شروع تاثیرگذاری استروئید درد کمتری را تحمل کند.

تزریق در مفصل فاست

تزریق در مفصل فاست، که از آن با اصطلاح بلوک کردن فاست نیز یاد می‌شود، در صورتی سودمند خواهد بود که مفصل‌های فاست مولد درد باشند. مفصل‌های فاست ستون فقرات حرکت کردن را آسان می‌سازد و پایداری را افزایش می‌دهد. ملتهب شدن مفصل‌های فاست منجر به بروز درد می‌شود. تزریق فاست مفصل را بی‌حس می‌کند و در نتیجه درد آرام می‌شود.

رادیوفرکوئنسی

در رادیوفرکوئنسی ریزوتومی از انرژی امواج رادیویی برای متوقف ساختن توانایی اعصاب منتقل کننده درد استفاده می‌شود. تاثیرگذاری این روش و تسکین درد حاصل از آن 9 ماه تا 3 سال طول می‌کشد، البته درد اکثر بیماران حدود یک سال تسکین می‌یابد. رادیوفرکوئنسی یکی از روش‌های مدیریت درد است.

فیزیوتراپی

 

درمان غیرفعال

• ماساژ بافت عمیق: در ماساژ به مشکل گرفتگی و کشش مزمن عضلانی یعنی مسائلی پرداخته می‌شود که احتمالاً در حین تنظیم مجدد بدن برای جبران سرخوردگی مهره ایجاد می‌شود. متخصص ماساژدرمانی سایش و فشار مستقیم را برای کاهش تنش و کشش بافت‌های نرم کمر (رباط‌ها، تاندون‌ها، عضله‌ها) اعمال می‌کند.
• گرما و سرما درمانی: متخصص فیزیوتراپی دو روش گرما و سرما درمانی را به طور متناوب به کار می‌گیرد. هدف از گرما درمانی رساندن خون بیشتر به ناحیه آسیب دیده است، چرا که با افزایش جریان خون، اکسیژن و مواد مغذی بیشتری نیز به آن بخش می‌رسد. به علاوه خون برای زدودن فراورده‌های جانبی و مواد زائد حاصل از گرفتگی عضلانی نیز لازم است.
• تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS): دستگاه TENS عضله‌ها را از طریق شدت‌های متغیر و البته ایمن جریان برق تحریک می‌کند. گرفتگی عضلانی به کمک این روش کاهش و تولید اندورفین، یعنی مسکن طبیعی بدن، افزایش می‌یابد. دستگاه مورد استفاده متخصص فیزیوتراپی نسبتاً بزرگ است، اما می‌توان این دستگاه را در اندازه‌های کوچکتر برای استفاده خانگی تهیه کرد. دستگاه TENS، چه کوچک باشد چه بزرگ، درمان کارآمدی را ارائه می‌دهد.
• اولتراسوند: اولتراسوند به دلیل بهبود گردش خون در کاهش گرفتگی و اسپاسم عضلانی، ورم، سفتی و درد مؤثر است. در این روش امواج صوتی به عمق بافت‌های عضلانی فرستاده می‌شود تا افزایش ملایم دما گردش خون و فرایند التیام را بهبود دهد.
• بریس یا کمربند طبی: در بعضی موارد بستن بریس یا کمربند طبی برای محدود کردن حرکت ستون فقرات و پیشگیری از بروز علائم توصیه می‌شود.

درمان فعال

متخصص فیزیوتراپی در بخش  فعال درمان تمرین‌های گوناگونی را به منظور افزایش انعطاف‌پذیری، قدرت، پایداری عضله‌های مرکزی و افزایش دامنه حرکتی و آسان ساختن حرکت مفصل‌ها به بیمار آموزش می‌دهد. برنامه درمانی فیزیوتراپی متناسب با شرایط بیمار و با در نظر گرفتن سابقه پزشکی و شرح حال وی طرح‌ریزی می‌شود. بنابراین ممکن است تمرین‌های مفید برای یک بیمار برای بیمار دیگر مناسب نباشد.

ورزش و حرکات اصلاحی کمر درد

---

 

کشش‌ها و تمرین‌های گوناگونی به بیماران مبتلا به سرخوردگی مهره آموزش داده می‌شود. توجه داشته باشید که تنها وزنه‌برداران، ژیمناستیک‌کاران یا بازیکنان خط دفاع دچار این مشکل نمی‌شوند. در این تمرین‌ها بر تقویت عضله‌های مرکزی تاکید می‌شود، چون اگر این گروه‌های عضلانی قوی باشند، بهتر می‌توانند از ستون فقرات حمایت کنند و آن را نگه دارند.