علت صدا دادن زانو: درمان تق تق و قیژ قیژ زانو

علت صدا دادن زانو چیست؟ آیا زانو های شما صدا می دهد؟ احتمالاَ دلیل نگران کننده ای وجود ندارد. معمولاَ صدای تق تق و قیژ قیژ نشانه دهنده وجود مشکلی در زانو نیست.

مفاصل زیادی صدای تق تق می دهند و زانو ها حقیقتاَ از جمله مفاصلی هستند که بیشتر این صدا را می دهند. اکثر افراد وقتی به حالت سر پا می نشینند و حرکت آنها دارای قوس کاملی است، صدای تق تق از زانو هایشان شنیده می شود. پزشکان معمولاَ تا زمانیکه صدای زانو با درد و ورم زانو همراه نباشد، نگران این موضوع نیستند.  

آناتومی

زانو بزرگ ترین مفصل بدن است و از جمله مفاصلی است که به راحتی آسیب می بیند. زانو از چهار بخش اصلی تشکیل شده که عبارتند از: استخوان ها، غضروف ها، رباط ها و تاندون ها.

• استخوان ها: مفصل زانو از سه استخوان تشکیل شده: استخوان ران (فمور)، قلم پا (درشت نی)، و کاسه زانو (کشکک).

• غضروف مفصلی: پایانه های استخوان های فمور و درشت نی و قسمت پشتی استخوان کشکک با غضروف مفصلی پوشیده می شوند. این ماده لغزنده به استخوان های زانو کمک می کند که در زمان خم و راست کردن زانو، به آرامی بر روی یکدیگر سر بخورند.

• منیسک و کیست زانو: دو قطعه گوه ای شکل از غضروف منیسک همانند یک ‹کمک فنر› یا ‹جذب کننده نیرو› بین استخوان های فمور و درشت نی عمل می کنند. منیسک ها که متفاوت از غضروف مفصلی هستند، محکم و انعطاف پذیر بوده و به پوشش مفصل و ثبات ۤآن کمک می کنند. زمانی که افراد در خصوص پارگی غضروف زانو صحبت می کنند، منظور آنها پارگی منیسک است.

• رباط ها: استخوان ها توسط رباط ها به یکدیگر متصل می شوند. چهار رباط اصلی زانو همانند طناب هایی قدرتمند برای نگه داشتن اتصال استخوانی و حفظ ثبات زانو عمل می کنند.

• رباط های موازی: این رباط ها در طرفین زانو قرار دارند. رباط موازی میانی در داخل زانو و رباط موازی جنبی در خارج از زانو قرار گرفته است. وظیفه آنها کنترل حرکات جانبی زانو و محافظت از آن در برابر فشار حرکات غیر معمول است.

• رباط های متقاطع: این رباط ها در داخل مفصل زانو قرار گرفته اند. این رباط ها از عبور رباط متقاطع قدامی در جلو و رباط متقاطع خلفی در پشت تشکیل شده و شکلی ضربدری دارد. رباط های متقاطع حرکات جلو و عقب زانو را کنترل می کنند.

• تاندون ها: عضلات از طریق تاندون ها به استخوان ها متصل می شوند. تاندون چهارسر، عضلات جلوی ران را به استخوان کشکک متصل می کند. از استخوان کشکک تا قلم پا را تاندون کشکک می نامند.

علت صدا دادن زانو

صداهای تق تق زانو معمولاَ به یکی از سه دلیل زیر است:

صداهای بدون درد: تق تق کردن زانو که اغلب با درد همراه نیستند. در این صورت مسئله نگران کننده ای نیستند.

صداهایی که در زمان آسیب دیدگی ایجاد می شوند و با درد همراه هستند: در بعضی از مواقع زمانیکه زانو آسیب می بیند، صدای زانو میتواند از علائم پاره شدن مینیسک زانو یا مثلا پیچ خودگی های ناموزون، صدای خورد شدن ناگهانی به گوش می رسد که نشان دهنده آسیب دیدگی بخشی از زانو است.

عود کردن صداهای تق تق که به دلیل آسیب دیدگی نیست: صدای تق تق و درد زانو به تدریج بدون هیچ دلیل مشخصی ایجاد می شود.

صدای تق تق بدون درد

1. حباب های گازی: تغییر در فشار مفصلی میتواند باعث ایجاد تدریجی حباب های کوچک گازی در مفاصل بشود. زمانیکه این حباب ها به طور ناگهانی می ترکند، صدای تق تقی ایجاد می شود، شبیه به صدایی که در زمان ترکاندن حباب مواد بسته بندی ایجاد می شود. اصطلاح تخصصی این فرایند کاویتاسیون می باشد. در این حالت آسیب دیدگی حاصل نمی شود و این ادعای واهی مبنی بر اینکه این مسئله شما را مستعد ابتلا به آرتروز می سازد، هنوز ثابت نشده است.

2. رباط ها / تاندون ها :رباط ها و تاندون ها بافت هایی نرم هستند که اطراف مفاصل بدن را احاطه کرده اند. بعضی از مواقع، زمانیکه مفصلی را حرکت می دهید (مثلاَ مفصل زانو)، به دلیل رفتن رباط یا تاندون بر روی یک توده استخوانی و برگشت به حالت اول، صدای ترق ترقی ایجاد می شود. در این حالت نیز در صورتیکه این صدا با دردی همراه نباشد، ضرری نخواهد داشت و شما را برای ابتلا به بیماری آرتروز مستعد نمی سازد.

این مسئله کاملاَ طبیعی است و گاهاَ برای هر کسی اتفاق می افتد. گاهی در زانو بدون هیچ دلیل مشخصی صدای شکستگی یا ترق تروقی ایجاد می شود.

صدای تق تق همراه با درد

• کندرومالاسی: مشکلی است که در آن با تحلیل رفتن غضروف، سطح مفصل زبر می شود. این سطح زبر به استخوان فمور ساییده می شود و باعث ایجاد صدای تق تق، شکستگی یا ترق تروق شده و سبب ایجاد درد پشت زانو می شود.

• پارگی مینیسک زانو: دو منیسک در انتهای استخوان فمور و بالای استخوان درشت نی قرار گرفته اند. این دیسک ها به شکل حرف C انگلیسی بوده و تکیه گاهی برای زانو هستند و از سطوح غضروفی محافظت می کنند. به دلیل اینکه منیسک در بین دو استخوان قرار گرفته است، پارگی منیسک بر اساس تکان شدید میتواند باعث شود که با چرخش، پیچش یا سر پا نشستن، در زانو صداهایی نظیر تق تق، شکستگی یا ترق تروق ایجاد شود.      

استخوان های زانو با لایه نرم و ضخیم «غضروف مفصلی» پوشیده شده اند. آسیب دیدگی ها یا بیماریهای خاصی نظیر استئوکوندریت می توانند باعث ایجاد نقص یا حفره ای در لایه غضروفی شوند. اگر دچار نقص غضروفی باشید، سطح زانوی شما دیگر نرم نخواهد بود و مرتباَ صدای تق تق، قیژ قیژ یا ترق تروق می دهد.

• بی ثباتی کشکک زانو: کشکک در شیاری در جلوی استخوان فمور قرار گرفته است. کشکک باید کاملاَ در مرکز این شیار قرار گیرد. گاهاَ کشکک به یک سمت می چرخد یا اینکه کاملاَ از شیاری که در آن قرار گرفته خارج می شود. این مسئله بسیار بغرنج بوده و نیاز است که توسط یک متخصص که در زمینه اختلالات مربوط به کشکک و همچنین اختلالات مربوط به عدم ثبات و عدم حرکت در جهت مناسب، تخصص دارد، به سمت بالا کشیده شود.  

• آرتروز زانو: اگر بخواهیم تعریفی ارائه دهیم آرتروز یعنی تحلیل یا «نازک شدن» غضروفی که در انتهای استخوان های شما قرار دارند. یک غضروف طبیعی به طرز باور نکردنی ای نرم است. همانطور که آرتروز پیشرفت می کند، غضروف دچار تغییراتی می شود که باعث سختی سطوح زانو می شود. گاهاَ حتی غضروف از استخوان جدا می شود و این باعث نقص یا ایجاد حفره ای در غضروف می شود. همانطور که انتهای استخوان ها روی یکدیگر حرکت می کنند ، هر گونه بی نظمی ایجاد شده در سطح می تواند باعث ایجاد صداهایی نظیر صدای شکستگی یا ترق تروق در زانو بشود.

دلایل دیگری نیز هستند که باعث صدا دادن زانو می شوند. مسائلی که در بالا مطرح شد معمولاَ باعث ایجاد صدای همراه با درد در زانو می شوند.

درمان صدای تق تق زانو

صدای تق تق بدون درد

این مشکل بدین صورت است که زانوی فرد هر از چند گاهی صدای تق تق می دهد اما با دردی همراه نیست. این مشکل خوش خیم بوده و نیازی نیست در خصوص این مشکل و درمان تق تق زانو نگران باشید.

صدای تق تق به همراه درد

زمانیکه آسیب می بینید، روش RICE که مخفف کلمات rest (استراحت)، ice (یخ)، gentle compression (فشار ملایم)، و elevation (بالا نگه داشتن پا) است، میتواند به سرعت بهبودی و درمان صدا دادن زانو شما کمک کند.

هر چه سریع تر به دنبال درمان این مشکل باشید بخصوص اگر:

• صدای تق تق شنیدید و حس کردید که زانو در زمان آسیب دیدگی از جا در رفته است.
• درد شدید داشتید
• نمی توانستید زانوی خود را حرکت دهید
• اگر دچار لنگیدن شدید
• محل آسیب دیده ورم کرد

روشی که برای درمان تق تق زانو پزشک توصیه خواهد کرد به عوامل مختلفی بستگی دارد اعم از شدت آسیب دیدگی، سن بیمار، وضعیت سلامت عمومی، و میزان فعالیت.