درمان اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات: علائم و علت

درمان اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات

 اسکولیوز (کژپشتی یا انحراف ستون فقرات) زمانی رخ می‌دهد که آناتومی طبیعی ستون فقرات از پهلو (به طور جانبی) خمیدگی پیدا کند. هنگامی که به ستون فقرات سالم از پهلو نگاه می‌کنیم، قوس رو به بیرون ملایمی در قسمت بالای کمر و قوس رو به داخل ملایمی را در قسمت پایین کمر مشاهده می‌کنیم. ستون فقرات در حالت طبیعی از روبه‌رو یا پشت صاف و مستقیم به نظر می‌رسد، حال آن که ستون فقرات دچار اسکولیوز از همین زاویه، خمیده و دارای انحناء است.  هر چند که ما اغلب انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) را به عنوان بیماری کودکان و نوجوانان می‌پنداریم، اما مطالعات اخیر، شیوع و اثرات اسکولیوز در بزرگسالان را نشان می‌دهد. در حالی که نرخ انواع اسکولیوز در نوجوانان در حدود 2 تا 4 درصد برآورد شده است، مطالعات انجام شده در بزرگسالان، نرخ اسکولیوز را بین 12 و 20 درصد نشان می‌دهد. یک مطالعه که در بزرگسالان سالم بالاتر از 60 ساله انجام شده، نرخ اسکولیوز را 68٪ شناسایی کرده است. واضح است که نرخ اسکولیوز در واقع با افزایش سن، بالاتر می‌رود.

علائم و نشانه‌های انحراف ستون فقرات

انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) معمولاً با علائمی همراه نیست، اما در برخی موارد می‌تواند بیمار را دچار درد شدید کند و حتی بر تنفس و عملکرد قلب تاثیر بگذارد. تغییرات ستون فقرات به طور آهسته رخ می‌دهند و بسیاری از بیماران تا زمانی که مشکل به حدی شدید نشود، متوجه آن نمی‌شوند. اما با گذر زمان، ممکن است بیمار متوجه شود که لباس‌هایش به خوبی مانند گذشته بر تن نمی‌نشیند یا یکی از پاچه‌های شلوارش بلندتر از دیگری است.

 تغییر در حالت اندامی

گاهی اوقات تغییرات انحنای ستون فقرات بسیار آهسته رخ می‌دهد و ممکن است بیمار یا اطرافیان تغییرات بزرگی را متوجه نشوند. زمانی که تغییرات به میزان قابل توجهی برسد، بیمار ممکن است احساس کند که لباس‌هایش دیگر اندازه‌اش نمی‌شود یا یکی از پاچه‌های شلوارش بلندتر است.

 انحراف سر و شانه‌ها

اگر سر در مرکز بدن قرار نداشته باشد یا یک شانه بالاتر از دیگری باشد، این نیز از دیگر نشانه‌های آشکارتر اسکولیوز است که به راحتی قابل شناسایی است.

 قوس‌های غیرطبیعی و فشار بر اندام‌های داخلی

در موارد شدیدتر اسکولیوز، قوس‌های غیرطبیعی ستون فقرات می‌تواند بر اندام‌های داخلی فشار وارد کند. این فشار بر قلب و شش‌ها می‌تواند باعث بروز مشکلات تنفسی و حتی تنگی نفس شود.

 کمر درد و درد پشت

در برخی از موارد، انحراف‌های ستون فقرات به‌ویژه در سنین بالاتر منجر به بروز درد در ناحیه کمر و پشت می‌شود. این دردها ممکن است ناشی از تشدید انحنای ستون فقرات باشد و در صورت عدم درمان به تدریج افزایش یابد.

 تاثیر بر توانایی بدن در سازگاری

توانایی بدن برای سازگاری با انحرافات ستون فقرات بسته به میزان فشار بر مکانیسم‌های تعدیل‌کننده بدن متفاوت است. زمانی که این مکانیسم‌ها تحت فشار قرار می‌گیرند، بدن ممکن است نتواند به‌درستی خود را با انحرافات جدید وفق دهد.

تاثیرات بر تنفس و عملکرد قلب

در موارد شدید اسکولیوز، انحراف‌های شدید ستون فقرات می‌تواند بر اندام‌های داخلی تاثیر بگذارد. این تغییرات می‌توانند باعث ایجاد تنگی نفس و درد قفسه سینه شوند، که نشانه‌ای از فشار به سیستم تنفسی و قلب است.

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به‌ویژه در کودکان، توصیه می‌شود به پزشک متخصص ارتوپد یا طب فیزیکی مراجعه کرده و روند درمان را پیگیری کنید. در اکثر موارد، انحرافات ستون فقرات قابل درمان هستند و با بهره‌گیری از روش‌های مناسب، این مشکلات بهبود می‌یابند.

فرم رزرو نوبت

علت انحراف ستون فقرات

اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات، علت‌های متعددی دارد که در زیر به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. اسکولیوز مادرزادی: این نوع از انحراف ستون فقرات پی‌آمد ناهنجاری استخوانی مادرزادی است.
2. اسکولیوز عصبی ـ عضلانی: این نوع از کجی ستون فقرات پی‌آمد ناهنجاری عصبی یا عضلانی است و غالباً در بیماران مبتلا به اسپینا بیفیدا (مهره شکاف دار)، فلج مغزی و یا بیماران مبتلا به عارضه‌های که همراه با فلج شدن ناگهانی یا به تدریج فلج است، دیده می شود.
3. اسکولیوز تخریبی: این گونه از انحراف ستون فقرات از متلاشی شدن استخوان در نتیجه ضربه یا ترومای، انجام عمل جراحی سنگین بر روی کمر و پشت بدن یا پوکی استخوان (باریک شدن استخوان‌ها) ناشی می‌شود.
4. اسکولیوز ناشناخته: شایع ترین نوع انحراف ستون فقرات گونه ناشناخته‌ی آن است که هیچ علت معین و قابل تشخیصی ندارد. نظریه‌های بسیاری در این خصوص وجود دارد که تا کنون قطعیت و درستی هیچ یک از آن‌ها اثبات نشده است؛ هر چند شواهد و دلایل محکمی بیانگر ارثی بودن اسکولیوز ناشناخته هستند.

ورزش‌های مفید برای بیماران با اسکولیوز

چگونه ستون فقرات سالم داشته باشیم؟ ورزش‌های خاص می‌توانند به تقویت عضلات اطراف ستون فقرات کمک کنند و از بروز درد و تشدید انحراف جلوگیری کنند. با انجام تمرینات صحیح، امکان بهبود وضعیت بدن و کاهش فشار بر ستون فقرات فراهم می‌شود. این تمرینات باید تحت نظر پزشک یا فیزیوتراپیست انجام شوند تا خطر آسیب به حداقل برسد.

• تمرینات کششی و تقویتی
• شنا
• تمرینات اصلاحی ستون فقرات
• تمرین پل
• تمرینات یوگا برای اسکولیوز
• تمرینات تقویتی برای عضلات شکم و پشت
• تمرینات تقویت عضلات پشت و شانه‌ها
• تمرینات تقویت عضلات کمر
• تمرینات کشش ستون فقرات

توصیه‌های سبک زندگی و تغییرات روزمره

سبک زندگی سالم و رعایت وضعیت صحیح بدن می‌تواند تأثیر زیادی بر وضعیت ستون فقرات داشته باشد. اعمال تغییرات ساده در نحوه نشستن، ایستادن و حتی خوابیدن می‌تواند به کاهش درد و جلوگیری از پیشرفت اسکولیوز کمک کند. داشتن آگاهی از این نکات می‌تواند از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کند.

• استفاده از صندلی‌های ارگونومیک
• رعایت وضعیت صحیح بدن در هنگام نشستن و ایستادن
• استفاده از تشک‌های مناسب و خوابیدن در وضعیت صحیح

درمان‌های نوین برای اسکولیوز

با پیشرفت تکنولوژی، درمان‌های نوینی برای اسکولیوز در دسترس قرار گرفته است. این درمان‌ها می‌توانند به بهبود وضعیت ستون فقرات و جلوگیری از پیشرفت انحراف کمک کنند. استفاده از روش‌های پیشرفته ممکن است برخی از مشکلات موجود را برطرف کرده و نیاز به جراحی را کاهش دهد.

درمان‌های فیزیوتراپی پیشرفته

این درمان‌ها شامل تمرینات خاص و تکنیک‌های دستی برای بهبود تحرک ستون فقرات و کاهش درد هستند. فیزیوتراپی پیشرفته به اصلاح وضعیت بدنی و تقویت عضلات کمک می‌کند.

درمان‌های بیومتریک

این روش‌ها با استفاده از تجهیزات بیومتریک برای تجزیه و تحلیل حرکت بدن و تنظیم درمان‌های اختصاصی طراحی شده‌اند. این درمان‌ها به اصلاح ناهنجاری‌ها و بهبود کارایی ستون فقرات کمک می‌کنند.

استفاده از تکنولوژی‌های اسکن سه‌بعدی برای درمان بهینه

تکنولوژی اسکن سه‌بعدی به پزشکان این امکان را می‌دهد که به‌طور دقیق‌تر وضعیت انحنای ستون فقرات را ارزیابی کنند و درمان‌های شخصی‌سازی‌شده‌ای را پیشنهاد دهند.

درمان با لیزر کم‌توان (Low-level Laser Therapy)

لیزر کم‌توان به تسکین درد و کاهش التهاب کمک می‌کند. این روش غیرتهاجمی برای درمان دردهای مزمن ناشی از اسکولیوز به کار می‌رود و بدون نیاز به جراحی یا داروهای مسکن است.

نحوه اندازه‌گیری زاویه کاب در اسکولیوز

برای تشخیص شدت انحنای اسکولیوز، رایج‌ترین روش استفاده از اندازه‌گیری زاویه کاب است. این روش از خطوطی برای شناسایی مهره‌های خمیده در بالاترین و پایین‌ترین نقاط انحناء استفاده می‌کند. اندازه‌گیری زاویه به‌دست‌آمده به کمک زاویه کاب شدت انحناء را مشخص می‌کند. این اندازه‌گیری معمولاً در ارزیابی دقیق وضعیت ستون فقرات انجام می‌شود.

 شناسایی مهره‌های خمیده

در ابتدا، باید مهره‌هایی که بیشترین انحناء را دارند شناسایی شوند. این مهره‌ها معمولاً در بالاترین و پایین‌ترین نقاط انحناء قرار دارند.

رسم خطوط روی مهره‌ها

پس از شناسایی مهره‌ها، باید خطوطی در بالا و پایین آن‌ها رسم شود. این خطوط نشان‌دهنده شدت انحنای ستون فقرات هستند.

 اندازه‌گیری زاویه کاب

با استفاده از خطوط رسم‌شده، زاویه کاب محاسبه می‌شود. این زاویه میزان انحنای ستون فقرات را نشان می‌دهد و معیار اصلی برای ارزیابی شدت اسکولیوز است.

 تصمیم‌گیری در مورد درمان

زاویه کمتر از 25 درجه: در این حالت، معمولاً جراحی یا استفاده از بریس توصیه نمی‌شود و بیمار تحت نظر قرار می‌گیرد.

زاویه بیشتر از 25 درجه: در این حالت، احتمال پیشرفت بیماری بیشتر است و مداخلات درمانی مانند بریس یا جراحی ممکن است لازم باشد.

 مداخله محافظه‌کارانه در مراحل اولیه

مراحل اولیه اسکولیوز که پیش از پیشرفت شدید انحناء هستند، بهترین زمان برای مداخله محافظه‌کارانه است. در این مرحله، اصلاح ناهنجاری‌ها بسیار مؤثرتر و قابل انجام است.

 جلوگیری از پیشرفت بیماری

اگر زاویه انحناء از 22 درجه بیشتر شود، احتمال پیشرفت بیماری بیش از سه برابر افزایش می‌یابد. بنابراین، مداخله زودهنگام می‌تواند از بروز مشکلات حاد در آینده جلوگیری کند.

تشخیص اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات

اکثر موارد اسکولیوز هنگام معاینه‌های مربوط به شروع مدرسه رفتن کودک توسط پزشک اطفال یا پزشک خانوادگی یا توسط والدین تشخیص داده می‌شود. بالاتر بودن یک شانه از شانه دیگر، استخوان کتف برجسته، کمر ناموزون یا خم شدن به یک سمت بعضی از نشانه‌های ابتلا به انحراف ستون فقرات به شمار می‌روند. سپس انجام معاینه‌های دقیق استخوان و پرتونگاری (اشعه ایکس) برای ارزیابی شدت انحنا و تعیین نوع آن صورت می گیرد.

درمان اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات

در درمان اسکولیوز، پزشکان بر اساس شدت انحنا و وضعیت بیمار، روش‌های مختلفی را تجویز می‌کنند. حتی انحراف ستون فقرات با درجه خفیف (10 تا 25 درجه) نیز ممکن است در صورت عدم درمان، پیشرفت کرده و به مشکلات جدی‌تری منجر شود. بنابراین، مداخلات زودهنگام در مراحل اولیه، زمانی که مشکل قابل اصلاح است، می‌تواند به جلوگیری از بروز مشکلات حاد کمک کند. در ادامه روش‌های درمانی مختلف برای اسکولیوز آورده شده است.

نظارت مداوم

در صورتی که انحنای ستون فقرات کمتر از 25 درجه باشد و وضعیت بیمار پایدار باشد، معمولاً پزشک توصیه می‌کند که بیمار تحت نظر قرار گیرد و نیازی به مداخله درمانی خاصی نیست. این روش شامل:

1. استفاده از بریس‌های پلاستیکی محکم که باید مانند قالب گچی23 ساعت در روز بسته شود.
2. مداخله جراحی در صورت کارآمد نبودن بریس

 درمان جایگزین

مداخله زودهنگام در زمانی که انحراف ستون فقرات در مراحل ابتدایی قرار دارد، می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند و اصلاح انحناء راحت‌تر انجام شود. روش‌های درمانی در این مرحله شامل:

روش درمان جایگزین

1. بریس دینامیک (الاستیک نرم) که آزادی در حرکت کردن را به ارمغان می‌آورد.
2. حرکت اصلاحی سه بعدی (روش شروت)
3. تنظیم هم‌محور نبودن ستون فقرات
4. درمان سندرم میوفاسیال

مزایای روش درمان جایگزین

1. جلوگیری از بروز مشکلات معمول در درمان متداول: با مداخله زودهنگام، نیاز به روش‌های پیچیده‌تری مانند جراحی کاهش می‌یابد.
2. جلوگیری از افزایش درجه انحراف: با استفاده از بریس یا فیزیوتراپی، انحراف بیشتر نمی‌شود و بیمار از جراحی‌های سنگین جلوگیری می‌کند.
3. تسکین درد: درمان‌های اولیه می‌توانند دردهای ناشی از انحراف ستون فقرات را تسکین دهند.
4. افزایش ظرفیت شش‌ها و کاهش فشار روی اندام‌ها: اصلاح انحراف ستون فقرات می‌تواند به بهبود عملکرد شش‌ها و کاهش فشار بر اندام‌های داخلی کمک کند.
5. در نهایت، درمان‌های زودهنگام به پیشگیری از مشکلات حاد در آینده و حفظ سلامت ستون فقرات کمک می‌کند.
6. پرهیز از عمل جراحی:مداخلات درمانی زودهنگام می‌تواند از نیاز به جراحی جلوگیری کرده و روش‌های غیرتهاجمی را جایگزین کند.
7.  تسکین درد:روش‌های درمانی مانند فیزیوتراپی و استفاده از بریس می‌توانند به کاهش درد ناشی از انحراف ستون فقرات کمک کنند.
8.  افزایش ظرفیت حیاتی شش‌ها و کاهش فشار روی اندام‌های داخلیاصلاح انحراف ستون فقرات به بهبود عملکرد تنفسی و کاهش فشار بر قلب و شش‌ها کمک می‌کند.
9. انرژی بیشتر:با اصلاح وضعیت بدن، فرد می‌تواند راحت‌تر حرکت کند و انرژی خود را بهتر حفظ کند.
10.  جلوگیری از احتمال بروز ناتوانی کامل و دائمی در آینده به دلیل عوارض جراحی:درمان‌های زودهنگام می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و از بروز مشکلات بلندمدت و ناتوانی‌های ناشی از جراحی جلوگیری کند.

درمان اسکولیوز متوسط (26 تا 40 درجه)

در اسکولیوز با شدت متوسط (26 تا 40 درجه)، بدون مداخله درمانی، احتمال پیشرفت بیماری به بیش از 60% می‌رسد. با افزایش انحنای ستون فقرات، بیمار دچار علائمی مانند درد کمر و گردن، از دست دادن تعادل، قوز در پشت قفسه سینه، فشار بر شش‌ها، و افزایش خستگی هنگام ورزش می‌شود. در این مرحله، درمان به موقع و مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.

 درد در ناحیه کمر و گردن

افزایش انحنا باعث دردهای پشت بدن، به ویژه در نواحی کمر و گردن، می‌شود.

 سر درد و از دست دادن تعادل

بیمار ممکن است دچار سردردهای مزمن و از دست دادن تعادل شود که ناشی از تغییرات ساختاری ستون فقرات است.

 قوز در پشت قفسه سینه

قوس‌های غیرطبیعی در ستون فقرات می‌تواند به ایجاد قوز در پشت قفسه سینه منجر شود که بر حالت ظاهری بدن تأثیر می‌گذارد.

تغییرات در تناسب لباس‌ها

با تغییرات در ارتفاع شانه‌ها، لباس‌ها به درستی به بدن نمی‌چسبند و بیمار ممکن است احساس ناراحتی کند.

 فشار به شش‌ها و کاهش ظرفیت حیاتی

فشار به شش‌ها می‌تواند منجر به کاهش ظرفیت تنفسی و خستگی سریع هنگام ورزش کردن شود.

 اضطراب و فشار روانی

حالت‌های بدنی نامناسب باعث اضطراب و فشار روانی در بیمار می‌شود.

مشاوره رایگان

درمان اسکولیوز متوسط (26 تا 40 درجه)

درمان این وضعیت ممکن است شامل استفاده از بریس‌ها، فیزیوتراپی و در موارد شدیدتر جراحی باشد.

 بریس TLSO (سینه‌ای ـ کمری ـ خاجی)

بریس TLSO به منظور جلوگیری از پیشرفت انحنا و اصلاح وضعیت ستون فقرات استفاده می‌شود. این بریس به‌ویژه برای انحناهای کمری یا کمری-سینه‌ای تجویز می‌شود و معمولاً باید 23 ساعت در روز پوشیده شود.

 بریس گردنی ـ سینه‌ای ـ کمری ـ خاجی (بریس میلواکی)

بریس میلواکی شامل یک حلقه گردنی است که برای انحناهای ناحیه سینه‌ای ستون فقرات استفاده می‌شود و به مدت 23 ساعت در روز باید پوشیده شود.

 بریس خمیده چارلستون (بریس شبانه)

این بریس شبانه تنها در زمان خواب استفاده می‌شود و فشار اصلاحی بیشتری به ستون فقرات وارد می‌کند. این نوع بریس برای انحرافات در محدوده 20 تا 40 درجه مؤثر است.

جراحی

در صورتی که بریس‌ها و درمان‌های غیرتهاجمی مؤثر نباشند، جراحی به عنوان آخرین راهکار ممکن است تجویز شود. جراحی معمولاً برای انحنای شدیدتر و در صورتی که دیگر روش‌ها بی‌اثر باشند، توصیه می‌شود.

نتیجه‌گیری

اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات می‌تواند از کودکانی که در سنین رشد هستند تا بزرگسالان را تحت تأثیر قرار دهد و در صورت عدم درمان به مشکلات جدی‌تری منجر شود. تشخیص به موقع و مداخلات درمانی در مراحل اولیه می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و زندگی فرد را بهبود بخشد. روش‌های درمانی مانند استفاده از بریس، فیزیوتراپی، و در موارد شدیدتر جراحی می‌توانند مؤثر باشند. در نهایت، درمان به موقع از بروز مشکلات تنفسی، دردهای مزمن، و کاهش کیفیت زندگی جلوگیری می‌کند. برای این که از مشکلات جدی جلوگیری شود، پیشگیری از جراحی و تسکین درد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.