اسپاسم عضلانی چیست؟ علت و علائم گرفتگی عصبی عضلات

گرفتگی یا اسپاسم عضلات چیست؟

گرفتگی یا اسپاسم عضلات حالتی است که در آن عضله به‌طور ناگهانی و غیرارادی منقبض می‌شود و معمولاً با درد شدید و سفتی همراه است. این وضعیت ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد و در نواحی مختلف بدن مانند پا، کمر یا گردن رخ دهد. علت گرفتگی عضلات می‌تواند کم‌آبی بدن، کمبود مواد معدنی مثل منیزیم و پتاسیم، یا فعالیت بدنی بیش‌ازحد باشد. در بسیاری از موارد، این مشکل با استراحت، کشش ملایم و مصرف مایعات برطرف می‌شود. بااین‌حال، آشنایی با روش‌های درمان گرفتگی عضلات و راهکارهای پیشگیری از گرفتگی عضلات به کاهش تکرار و شدت آن کمک زیادی می‌کند.

انواع اسپاسم عضلانی

در برخی شرایط، اسپاسم عضلات به‌صورت ناگهانی بروز می‌کند و فرد فقط سفتی و درد را حس می‌کند، بی‌آنکه بداند چرا. گاهی گرفتگی عضلات پس از فعالیت شدید رخ می‌دهد و گاهی در آرامشِ شبانه. برای کاهش تکرار، شناخت الگوها و محرک‌ها کمک می‌کند تا پیشگیری از گرفتگی عضلات را هدفمندتر پیش ببریم و در صورت نیاز، مسیر درمان گرفتگی عضلات را دقیق‌تر انتخاب کنیم.

اسپاسم ناشی از فعالیت (Exercise-Associated Cramp)

بعد از تمرین شدید یا حرکات تکراری اتفاق می‌افتد و بیشتر در ساق و همسترینگ دیده می‌شود. هیدراته‌بودن، ریکاوری فعال و کشش هدایت‌شده به پیشگیری از گرفتگی عضلات کمک می‌کند.

اسپاسم شبانه ساق

ر خواب و بی‌حرکتی طولانی رخ می‌دهد و فرد را با درد از خواب می‌پراند. اصلاح وضعیت خواب، مصرف مایعات کافی و تقویت عضلات عمقی در درمان گرفتگی عضلات مؤثر است.

اسپاسم ناشی از کمبود الکترولیت

اختلال در منیزیم، پتاسیم یا کلسیم می‌تواند آستانه تحریک عضله را پایین بیاورد. پایش تغذیه و جبران کمبودها زیر نظر پزشک، به پیشگیری از گرفتگی عضلات کمک می‌کند.

اسپاسم ثانویه به مشکلات عصبی/دیسک

تحریک ریشه عصبی در گردن یا کمر می‌تواند الگوی درد تیرکشنده با گرفتگی عضلات ایجاد کند. ارزیابی تخصصی و فیزیوتراپی هدفمند، مسیر اصولی درمان گرفتگی عضلات در این حالت است.

اسپاسم محافظتی پس از آسیب

بدن برای محافظت از بافتِ آسیب‌دیده، عضله را سفت می‌کند تا حرکت کمتر شود. یخ/گرما، دردکنترل و تمرین‌های تدریجی، از شدت اسپاسم عضلات می‌کاهند.

اسپاسم ناشی از وضعیت‌های طولانی

ایستادن یا نشستن ثابت، جریان خون و الگوی فعال‌سازی عضله را به‌هم می‌زند. میکرو-استراحت، ارگونومی و کشش‌های دوره‌ای، هم در پیشگیری از گرفتگی عضلات و هم در درمان گرفتگی عضلات مؤثر است.

برای گرفتگی عضلات چه بخوریم

تعداد زیادی از مراجعین ما از ما پرسیده اند که برای گرفتگی عضلات چه بخوریم؟ در پاسخ به این سوال رژیم غذایی زیر را رعایت کنید:

ویتامین B1

ویتامین B1 از ویتامین های مهمی است که کمبود آن منجر به اسپاسم عضلانی و احساس سفتی و گرفتگی در عضلات می شود. سویا، غلات کامل، غذاهای دریایی و انواع لوبیا سرشار از ویتامین B1 هستند.

ویتامین B12

همچنین ویتامین B12 برای جلوگیری و پیشگیری از اسپاسم عضلانی ضروری است و در گوشت قرمز، جیگر، مرغ و لبنیات یافت می شود.

پتاسیم

کمبود پتاسیم در افراد شیوع زیادی دارد و یکی دیگر از علت های اسپاسم غضلانی است. موز، کلم بروکلی، جعفری و ماهی سرشار از پتاسیم است.

منیزیم

منیزیم ماده ایست که روند انتقال پتاسیم و کلسیم در بدن را تسریع بخشیده و در غلات کامل، حبوبات، سبزیجات سبز و میوه ها یافت می گردد.

ویتامین D

کمبود ویتامین D می تواند توده عضلات را کاهش داده و ایجاد درد کند. ماهی سالمون و قزل آلا، گوشت و جگر گاو، مرغ و تخم مرغ حاوی مقادیر قابل توجهی از ویتامین D می باشند.

مشاوره رایگان

علت گرفتگی عضلات چیست؟

یکی از شایع‌ترین مشکلات عضلانی، گرفتگی عضلات یا همان اسپاسم عضلات است که به‌صورت ناگهانی و دردناک رخ می‌دهد. این وضعیت می‌تواند هنگام ورزش، در خواب یا حتی در زمان استراحت اتفاق بیفتد. برای درک بهتر و پیشگیری از گرفتگی عضلات، باید علت‌های مختلف آن را شناخت تا بتوان درمان گرفتگی عضلات را متناسب با شرایط هر فرد انتخاب کرد.

کمبود آب و الکترولیت‌ها

از مهم‌ترین دلایل اسپاسم عضلات کم‌آبی بدن و کاهش منیزیم، پتاسیم یا کلسیم است. تعادل مناسب این مواد، انقباض و انبساط طبیعی عضله را حفظ می‌کند.

فعالیت بدنی شدید یا نادرست

حرکات سنگین یا انجام ورزش بدون گرم کردن، می‌تواند باعث خستگی و گرفتگی عضلات شود. انجام تمرینات کششی قبل و بعد از ورزش، راهی مؤثر برای پیشگیری از گرفتگی عضلات است.

نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت

وقتی عضلات در یک وضعیت ثابت می‌مانند، جریان خون کاهش می‌یابد و خطر اسپاسم عضلات افزایش پیدا می‌کند. تغییر وضعیت بدن در فواصل منظم، از بروز آن جلوگیری می‌کند.

مشکلات عصبی یا دیسک کمر

تحریک اعصاب در اثر فتق یا التهاب دیسک می‌تواند باعث گرفتگی عضلات در پا یا کمر شود. در این شرایط، درمان گرفتگی عضلات باید زیر نظر متخصص طب فیزیکی انجام شود.

کمبود خواب یا استرس زیاد

خستگی و استرس مزمن تعادل عصبی عضلات را بر هم می‌زند و احتمال اسپاسم عضلات را بالا می‌برد. استراحت کافی و آرام‌سازی ذهنی در پیشگیری از گرفتگی عضلات نقش مهمی دارد.

علائم گرفتگی عضلات

بروز گرفتگی عضلات یا همان اسپاسم عضلات معمولاً به‌صورت ناگهانی اتفاق می‌افتد و ممکن است با درد، سفتی یا حتی محدودیت حرکتی همراه باشد. شدت علائم در هر فرد متفاوت است و بسته به علت بروز، می‌تواند خفیف یا بسیار آزاردهنده باشد. شناخت دقیق این نشانه‌ها کمک می‌کند تا روند درمان گرفتگی عضلات سریع‌تر انجام شود و اقدامات لازم برای پیشگیری از گرفتگی عضلات در زمان مناسب آغاز گردد.

درد ناگهانی و شدید

اولین علامت، احساس دردی تیز و فوری در عضله است که فرد را ناگهانی متوقف می‌کند. این درد ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه ادامه داشته باشد و گاهی نیاز به ماساژ یا کشش دارد.

سفتی و انقباض غیرقابل‌کنترل

در زمان اسپاسم عضلات، ناحیه درگیر سفت و سخت می‌شود و حرکت دادن آن دشوار است. این سفتی ممکن است حتی بعد از پایان درد نیز تا مدتی باقی بماند.

تورم یا برجستگی در عضله

در محل گرفتگی عضلات ممکن است برآمدگی یا سفتی قابل لمس ایجاد شود. این حالت معمولاً به دلیل انقباض شدید تارهای عضلانی است و با ماساژ ملایم کاهش می‌یابد.

احساس خستگی یا ضعف بعد از گرفتگی

پس از پایان اسپاسم عضلات، فرد معمولاً احساس ضعف یا درد مبهم در همان ناحیه دارد. این علامت نشان‌دهنده خستگی فیبرهای عضلانی و نیاز به استراحت است.

محدودیت در حرکت عضله درگیر

گاهی گرفتگی عضلات باعث می‌شود دامنه حرکتی کاهش یابد و فرد نتواند عضله را به‌طور طبیعی حرکت دهد. در این شرایط، فیزیوتراپی و کشش‌های کنترل‌شده در درمان گرفتگی عضلات بسیار مؤثرند.

کدام عضلات بیشتر درگیر اسپاسم می‌شوند؟

در بدن، برخی عضلات به دلیل فعالیت زیاد یا وضعیت‌های تکراری، بیش از سایر نواحی مستعد گرفتگی عضلات و اسپاسم عضلات هستند. شناخت این نواحی کمک می‌کند تا با انجام تمرینات مناسب و اصلاح حرکات روزمره، بتوان پیشگیری از گرفتگی عضلات را مؤثرتر انجام داد و در صورت بروز، مسیر درست درمان گرفتگی عضلات را انتخاب کرد.

1. عضلات ساق پا: بیشترین مورد گرفتگی عضلات در این ناحیه رخ می‌دهد، به‌ویژه هنگام خواب یا پس از فعالیت زیاد.
2. عضلات ران (همسترینگ و چهارسر): فشار زیاد هنگام ورزش یا نشستن طولانی می‌تواند باعث اسپاسم عضلات در این قسمت شود.
3. عضلات کمر: ضعف عضلات مرکزی و حرکات ناگهانی از دلایل اصلی گرفتگی عضلات کمر هستند.
4. عضلات گردن و شانه: وضعیت نادرست بدن یا استرس زیاد، عامل شایع اسپاسم عضلات در این ناحیه است.
5. عضلات کف پا: ایستادن طولانی‌مدت یا کفش نامناسب می‌تواند باعث گرفتگی عضلات کف پا شود.
6. عضلات دست و ساعد: استفاده مکرر از تلفن همراه یا تایپ طولانی، عامل بروز اسپاسم عضلات در دست است.

نتیجه‌گیری

درمان اسپاسم عضلانی با ترکیب روش‌های فیزیوتراپی، ماساژ، کشش و اصلاح سبک زندگی انجام می‌شود. مراجعه به متخصص طب فیزیکی و انجام تمرینات توان‌بخشی، نقش مهمی در پیشگیری از عود اسپاسم دارد. گاهی اوقات علت اسپاسم عضلانی در مشکلات عصبی یا دیسک‌های ستون فقرات نهفته است و نیاز به بررسی دقیق‌تر دارد. برای کنترل کامل درد و بازگشت عملکرد طبیعی عضله، درمان باید شخصی‌سازی‌شده و زیر نظر پزشک انجام گیرد.