قفل شدن زانو: علت و درمان

قفل شدن زانو به حالتی اطلاق می‌شود که زانو در یک وضعیت ثابت، بی‌حرکت می‌شود و شخص قادر به خم کردن یا صاف کردن زانو نیست. اغلب موارد قفل شدن زانو، به یکی از دو حالت زیر اتفاق می‌افتد:

یک حالت آن است که مفصل زانو به طور واقعی قفل می‌شود و هیچ گونه حرکت مکانیکی انجام نمی‌دهد. در این حالت، یک جسم آزاد در داخل مفصل زانو گیر کرده است و از حرکت آن جلوگیری می‌کند. این حالت بیشتر هنگامی اتفاق می‌افتد که زانو را به طرف باز شدن کامل حرکت می‌دهید، یعنی می‌خواهید زانو را کاملاً صاف کنید. حالت دوم، قفل شدن کاذب يا حالتي شبیه به قفل شدن زانو و خشکی زانو است و در واقع به خاطر درد شدیدی است که به طور موقتي مانع از حرکت زانو در هر جهتی می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که قفل شدن واقعی زانو، عارضه‌ای است که خیلی به ندرت اتفاق می‌افتد.

علت‌ها و دلایل

---

 

قفل شدن کامل زانو

قفل شدن کامل زانو معمولاً در اثر یکی از دو حالت زیر اتفاق می‌افتد:

1. پارگی مینیسک
2. وجود یک جسم آزاد و سرگردان در مفصل زانو

قفل شدن کاذب زانو

شایع‌ترین علل قفل شدن کاذب زانو عبارت است از:

زانوی خرد شونده – درد و ورم در قسمت جلو و اطراف مفصل زانو از مهم‌ترین علائم این عارضه می‌باشد. این حالت در اثر استئوآرتروز به وجود می‌آید.

التهاب – التهاب ساختارهای موجود در داخل و اطراف مفصل زانو می‌تواند باعث محدود شدن حرکت زانو شود. آرتروز روماتیسمی و نقرس، شایع‌ترین علل این عارضه به شمار می‌رود.

جابه‌جایی کشکک زانو – در اثر این عارضه، کشکک در هنگام خم و راست کردن زانو از جایگاه اصلی خود در محل مفصل خارج می‌شود و به طرف خارج زانو حرکت می‌کند. در حالت نادر ممکن است کشکک در بعضی از افراد به طرف داخل زانو جا به جا شود.

سندرم پلیکا – سندرم پلیکا در واقع یک نوع التهاب است که معمولاً به خاطر چین خوردگی غشای سینوویال در زیر استخوان ران پا و یا گیر افتادن و سوراخ شدن آن در فضای بین استخوان ران و استخوان کشکک زانو اتفاق می‌افتد.

آسیب‌دیدگی غضروف زانو (از جمله پارگی مینیسک) – آسیب‌دیدگی غضروف‌هایی که انتهای استخوان‌های واقع در مفصل زانو را می‌پوشانند، تحت عنوان آسیب غضروفی (کندرال) نامیده می‌شود. همچنین اگر خود استخوان مربوطه نیز دچار آسیب‌دیدگی شود، آن را آسیب استخوانی – غضروفی (استئوکندرال) می‌نامند.

پارگی مینیسک – یکی از شایع‌ترین عوارض پارگی مینیسک که اغلب افراد به خاطر آن اقدام به جراحی مینیسک زانو می‌کنند، قفل شدن مفصل زانو می‌باشد. در واقع پارگی مینیسک یکی از شایع‌ترین آسیب‌های غضروفی مربوط به مفصل زانو به شمار می‌رود. پارگی مینیسک زانو می‌تواند به دلیل مصدومیت و سانحه و یا در اثر فرسودگی غضروف به وجود بیاید.

اختلالات داخلی مفصل زانو (IDK) – این اختلال به صورت یک عارضه مزمن است که به خاطر پارگی، سوراخ شدن و یا لق شدن مینیسک زانو و یا پارگی جزئی یا کامل رباط صلیبی پیش می‌آید. این عارضه ممکن است همراه با آسیب‌دیدگی رباط کپسولی زانو هم باشد.

تشخیص

---

 

پزشکان برای تشخیص عوارض مربوط به مفصل زانو از سوابق پزشکی، معاینه فیزیکی و برخی آزمایش‌های تشخیصی استفاده می‌کنند.

پزشک بر اساس برداشت خود از سوابق پزشکی بیمار و نتیجه معاینات فیزیکی، ممکن است از یک یا چند آزمایش مختلف برای تعیین ماهیت عارضه زانو استفاده کنند. برخی از رایج‌ترین آزمایش‌هایی که برای این منظور انجام می‌گیرد، عبارت است از:

• عکسبرداری اشعه ایکس (رادیوگرافی)
• سی تی اسکن
• اسکن استخوان (اسکن رادیو نوکلئید)
• عکسبرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی)
• آرتروسکوپی
• آسپیراسیون مفصل
• نمونه‌برداری (بیوپسی)

درمان

---

 در ادامه تعدادی از روش های درمان قفل شدن زانو آورده شده است:

فیزیوتراپی

فیزیوتراپیست‌های ما با استفاده از یخ، تحریک‌های الکتریکی، استراحت دادن و بالا نگه داشتن پای شما، نسبت به درمان ورم زانو و درمان درد مفصل زانو اقدام می‌کنند. همچنین ورزش‌هایی برای کمک به بازیابی توان حرکتی مفصل زانو و ماهیچه‌ها در نظر گرفته می‌شود. به تدریج، ورزش‌هایی هم برای بهبود دامنه حرکت زانو و تقویت عضلات آن به برنامه درمانی شما اضافه می‌شود.

طب سوزنی

در این روش از سوزن‌های بسیار ریز برای تحریک نواحی خاصی از بدن جهت تسکین درد و یا بی‌حس کردن موقتی یک ناحیه از بدن استفاده می‌شود.

درمان به روش پالس‌های مغناطیسی

روشی بدون درد برای درمان قفل شدن مفصل زانو است و از طریق اعمال پالس‌هایی از سیگنال‌های الکتریکی در قالب یک میدان الکترومغناطیسی بر روی زانو عمل می‌کند.

ورزش درمانی

ورزش‌هایی که برای زانو درد در نظر گرفته می‌شود، می‌تواند در جلوگیری از تشدید آسیب‌دیدگی‌ها و تسریع در بهبودی زانو تأثیر زیادی داشته باشد. به طور کلی پای انسان برای آنکه بتواند عملکرد سالم و خوبی داشته باشد به سه عامل اساسی شامل قدرت (توان و استقامت)، حرکت (دامنه حرکتی مفصل و طول مناسب ماهیچه) و پایداری (کنترل، تعادل و حس عمقی یا پروپریوسپشن) نیاز دارد. فقدان هر یک از این سه عامل می‌تواند منجر به اختلال و درد زانو شود.

ورزش‌های تقویتی که برای تسکین درد زانو انجام می‌شود، یک جزء ضروری از برنامه‌های توانبخشی است که تقریباً برای تمامی عوارض زانو در نظر گرفته می‌شود. هنگامی که یک آسیب‌دیدگی برای زانو اتفاق می‌افتد و یا دوره‌های متوالی زانو درد برای یک شخص پیش می‌آید که بهبودی آن زمان زیادی طول می‌کشد، ماهیچه‌ها به سرعت شروع به از دست دادن قدرت و توان خود می‌کنند.

برنامه‌های ورزشی که به منظور تقویت عضلات پا و کنترل عوارض زانو – شامل عضلات چهارسر ران، عضلات همسترینگ، عضلات سرینی، ساق پا و کشکک – انجام می‌گیرد، مراحل مختلفی دارد و برای بیمارانی که در هر مرحله از آسیب‌دیدگی قرار دارند، به طور متفاوتی انجام می‌شود. این مراحل عبارت است از:

• برنامه تقویتی اولیه برای مبتدیان: این مرحله شامل حرکات ساده و در عین حال مؤثری است که برای تقویت عضلات مذکور، بدون خطر فشار بر زانو و تشدید آسیب‌دیدگی آن انجام می‌شود.
• برنامه تقویتی حدواسط: بعد از آنکه قدرت و استحکام ماهیچه‌ها تا حدودی به دست آمد، مرحله بعد برای تقویت بیشتر ماهیچه‌ها انجام می‌شود.
• برنامه تقویتی پیشرفته: این مرحله برای بازیابی کامل قدرت و عملکرد زانو و پاها به منظور بازگشت به فعالیت‌های عادی و جلوگیری از بروز مجدد عارضه اصلی انجام می‌شود.
• تقویت کشکک زانو: این ورزش‌ها با هدف تقویت عضلات کوچکی که در اطراف کشکک زانو قرار دارند (به نام VMO) انجام می‌شود. انجام این ورزش‌ها برای کنترل حرکت کشکک زانو از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

اگر شما خودتان مي‌دانيد که کدام گروه از عضلات را بايد از طريق حرکات کششي تقويت کنيد، مي‌توانيد مستقيماً به سراغ انجام ورزش‌هاي اختصاصي آن عضلات برويد. اين ورزش‌ها عبارتند از:

• کشش عضلات چهارسر ران: اين ورزش‌ها براي تقويت عضلات قسمت جلوي ران پا انجام مي‌شود.
• کشش عضلات همسترينگ:‌ اين ورزش‌ها براي تقويت عضلات قسمت پشت ران پا انجام مي‌شود.
• کشش عضلات سريني: براي تقويت عضلات ناحيه باسن
• کشش ايلوتيبيال باند: براي تقويت نوار قسمت خارج ران پا
• کشش ساق پا: براي تقويت عضلات پشت پا و پايين‌تر از قسمت زانو (پشت ساق پا)

1. بايستيد و پاها رابه اندازه عرض شانه باز کنيد. کف دست‌ها را روي مفصل ران (لگن) بگذاريد.
2. به آرامي شروع به چمباتمه زدن کنيد، مانند وقتي که مي‌خواهيد روي يک صندلي بنشينيد به آرامي باسن را به سمت عقب فشار دهيد.
3. زانوها را خم کنيد و تا جايي که زانوها در امتداد انگشتان پا قرار دارد، به پايين رفتن ادامه دهيد.
4. به آرامي تا جايي پايين برويد که ران پاهاي شما به حالت موازي با سطح زمين قرار گيرد.
5. به حالت ايستاده اوليه برگرديد.

حرکت را سخت‌تر کنيد: اگر فکر مي‌کنيد که انجام اين حرکت خيلي برايتان راحت است، دو وزنه با وزن مناسب در دست بگيريد. براي شروع از وزنه‌هاي 2 کيلويي استفاده کنيد و به تدريج وزن را افزايش دهيد تا به قدرت بيشتري دست پيدا کنيد.

1. بايستيد و يک پا را در جلو و پاي ديگر را در پشت سر خود بگذاريد.
2. زانوهاي خود را به حالت 90 درجه خم کنيد. دقت کنيد که نوک زانوي پاي عقب به زمين نرسد.
3. کشکک زانوي پاي جلويي خود را در امتداد بالاي انگشتان پا نگه داريد.
4. اين حالت را 20 ثانيه نگه داريد و در همين حال بدن را به صورت خفيفي نوسان (بالا و پايين) بدهيد.
5. به حالت اوليه برگرديد، پاي ديگر را جلو بگذاريد و همین حرکت را تکرار کنيد.

حرکت را سخت‌تر کنيد: با هر دست خود وزنه‌هاي کوچکي را نگه داريد.

1. بايستيد، پاها را به اندازه عرض شانه باز کنيد و وزن بدن را به طور مساوي روي هر دو پا بيندازيد. براي حفظ تعادل، دست خود را به يک صندلي يا به ديوار بگيريد.
2. روي پنجه پاها بلند شويد و سعي کنيد پاشنه را تا جايي که مي‌توانيد بالا بياوريد. سپس کف پا را به آرامي روي زمين برگردانيد.

حرکت را سخت‌تر کنيد: سعي کنيد اين حرکت را هر بار روي يک پا انجام دهيد و يا براي انجام دادن آن روي لبه يک پله بايستيد. در دست نگه داشتن وزنه هم مي‌تواند باعث سخت‌تر شدن اين حرکت شود.

1. به پشت بخوابيد و يک پار از زانو خم کنيد و پاي ديگر را صاف روي زمين بگذاريد.
2. عضلات ران پايي که صاف نگه داشته‌ايد را منقبض کنيد و به آرامي پا را تا ارتفاع حدود 30 سانتي‌متري از سطح زمين بلند کنيد.
3. بالاتنه خود را شُل بگيريد و عضلات شکم را منقبض کنيد تا وقتي که پا را از زمين بلند مي‌کنيد، کمر شما خم نشود و از زمين فاصله نگيرد.
4. پا را به مدت 15 تا 20 ثانيه به همين حالت بالا بگيريد و سپس به آرامي به روي زمين بازگردانيد.

1. بايستيد و براي کمک به حفظ تعادل خود، دست‌ها را به يک صندلي يا به ديوار بگيريد.
2. در حالي که زانو‌ها و ران پاها را نزديک هم نگه داشته‌ايد، يک زانو را خم کنيد و پاشنه پا را تا جايي که مي‌توانيد از پشت بالا بياوريد و به سقف نزديک کنيد.
3. به همين حالت 5 ثانيه نگه داريد و سپس پا را پايين بياوريد، استراحت کنيد و بعد همين حرکت را با پاي ديگر تکرار کنيد.

حرکت را سخت‌تر کنيد: با بستن يک وزنه به قوزک پاي خود، ميزان مقاومت در برابر حرکت را افزايش دهيد. با وزنه‌هاي 2 کيلويي شروع کنيد و به تدريج وزن آن را افزايش دهيد تا به وزنه‌هاي 5 کيلويي برسيد. اگر براي ورزش به سالن ورزشي مي‌رويد، مي‌توانيد همين حرکت را با استفاده از ماشين وزنه انجام دهيد.

ورزش‌هايي براي عوارض خاص زانو

در اينجا چند برنامه ورزشي اختصاصي براي درمان عوارض زير ارائه مي‌شود:

• آرتروز: آرتروز زانو سبب فرسودگي و تحليل رفتن غضروف و مفصل زانو می شود.
• کيست بيکر: التهاب کيسه‌هاي مفصلي واقع در پشت زانو
• کاسه زانو: التهاب کيسه‌هاي مفصلي واقع در جلوي کشکک زانو
• پارگي مينيسک: آسيب‌ديدگي آستر غضروفي مخصوصي که مفصل زانو را مي‌پوشاند.
• بيماري اسگود اسکلاتر: آسيب‌ديدگي استخوان در قسمت زير کشکک زانو که معمولاً بعد از دوره جهش رشدي در بيمار ايجاد مي‌شود.
• جراحی پروتز زانو: ورزش‌هایی که قبل و بعد از عمل جراحی برای تسریع در بهبودی زانوی آسیب‌دیده انجام می‌شود.

درمان دارویی

قرص‌ها

• قرص ضد التهاب (آسپرین، استامینوفن یا ایبوپروفن) برای کاهش ورم مفصل زانو
• قرص مسکن (تیلنول بدون نیاز به نسخه، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی)
• گلوکوزامین و کندرویتین – مکمل‌های خوراکی که برای تأمین عناصر غذایی مورد نیاز غضروف‌ها در مفاصل ما مصرف می‌شوند. این مکمل‌ها می‌توانند:
  • درد زانو را تسکین دهد.
  • ورم و حساسیت زانو را کاهش دهد.
  • تحرک و عملکرد مفصل زانو را اصلاح کند.

این مکمل‌ها برای آنکه اثر کاملی در درمان عوارض زانو داشته باشند، باید حداقل به مدت دو ماه به طور مداوم مصرف شوند.

داروهای تزریقی

• کورتیکواستروئیدها – داروهای ضد التهاب قوی هستند که در داخل مفصل تزریق می‌شوند. این دارو برای زانو دردهای متوسط تا شدید تجویز می‌شود.
• مکمل‌های ویسکوزه حاوی اسید هیالورونیک – این مکمل‌ها مواد تزریقی خاصی هستند که برای بهبود کیفیت مایع بین مفصلی و کمک به لغزندگی بیشتر مفصل، به داخل زانو تزریق می‌شود.
• نمک طلائی تزریقی – داروی مخصوصی است که برای درمان آرتروز روماتیسمی استفاده می‌شود.

اقدامات دیگر

• استفاده از گرما یا یخ
• آب درمانی و ورزش‌های آبی
• روغن‌ها و مرهم مالیدنی برای زانو
• بانداژ کشی

اصلاح سبک زندگی

مهم‌ترین اقداماتی که در جهت اصلاح سبک زندگی می‌توان انجام داد، شامل کم کردن وزن، تغییر فعالیت‌های ورزشی از دویدن و پریدن به ورزش‌هایی مانند شنا و دوچرخه سواری و به حداقل رساندن فعالیت‌هایی که فشار زیادی بر زانو وارد می‌کند مانند بالا رفتن از پله، می‌باشد.

• حرفه درمانی: در این روش به بیمار توصیه می‌شود که در میزان فعالیت‌های شغلی و یا وضعیت ارگونومیکی فعالیتی که باعث آسیب رساندن به زانو می‌شود، تغییراتی ایجاد کند. برای مثال، فعالیت‌هایی که نیاز به چمباتمه زدن زیاد دارند، باید حذف شود. متخصصین حرفه درمانی می‌توانند با بازدید از محیط کار و شرایط ارگونومیکی محیطی که باعث آسیب‌دیدگی یک بیمار شده است، به اصلاح و بهبود این شرایط کمک کنند.

• تفریح درمانی: اقدامات تفریح درمانی می‌تواند به صورت موقتی و به عنوان مکمل سایر روش‌هایی که در درمان زانو مؤثر بوده‌اند، انجام گیرد.

ابزارهای پشتیبانی کننده

استفاده از ابزارهای پشتیبانی کننده از قبیل عصا، کفش‌های جذب کننده انرژی، کفی طبي براي کفش‌ها، زانوبند و بریس اختصاصی زانو می‌تواند در کاهش درد زانو و جلوگيري از قفل شدن آن تأثير زیادی داشته باشد.

جراحی

روش‌هایی که برای درمان عوارض مختلف زانو در نظر گرفته می‌شود، ممکن است شامل تغییر سبک زندگی، مصرف دارو، استفاده از زانوبند و در نهایت انجام عمل جراحی باشد. در واقع روش درمانی با توجه به شرایط خاص هر بیمار به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شود که بیشترین تأثیر را در کنترل و مدیریت عارضه داشته باشد. در بعضی از موارد، جایگزینی مفصل لگن، زانو یا شانه که با استفاده از عمل جراحی انجام مي‌گيرد و طی آن یک مفصل مصنوعی به جای مفصل آسیب‌دیده قرار داده می‌شود، می‌تواند بهترین راه برای درمان یک عارضه مفصلي باشد.

در صورتی که بیمار به عارضه قفل شدن کامل زانو دچار باشد، به احتمال قریب به یقین، نیاز به انجام عمل جراحی برای بیرون آوردن قطعه‌های آزاد غضروف یا استخوان از داخل فضای مفصل خواهد داشت. در غیر این صورت، مشکل قفل کردن زانو همچنان ادامه پیدا می‌کند و حتی ممکن است بدتر بشود. این عمل در اغلب موارد به روش جراحی آرتروسکوپی انجام می‌شود.