درمان چرخش پنجه پا به داخل بدون جراحی درمان چرخش پنجه پا

انحناء رو به داخل پنجه پا (متاتارسوس اداکتوس و متاتارسوس وارسوس) بیماری است که معمولاً در نوزادان تازه متولد شده، مشاهده می‌شود و در صورت وجود آن جلوی پا (پنجه) نسبت به عقب پا (پاشنه) به سمت داخل می‌چرخد.

در این بیماری پنجه پا به سمت داخل می‌چرخد، اما پاشنه (عقب پا) وضعیت طبیعی دارد. چنانچه پاشنه پا نیز حالتی غیرعادی داشته باشد، مشکل جدی‌تر خواهد بود. اگر انحناء رو به داخل پنجه با انحراف رو به خارج پاشنه همراه باشد، با کجی پا روبه‌رو هستیم. اما اگر انحناء رو به داخل پنجه با چرخش رو به داخل پاشنه و خمیدگی رو به پایین مچ پا توأم باشد، به گونه‌ای که پا به سمت پایین متمایل باشد، بدشکلی از نوع پا چنبری است.

علائم چرخش پنجه پا

معمولاً والدین متوجه ظاهر غیرعادی پا می‌شوند؛ جلوی پا (پنجه) به سمت داخل متمایل است و گاهی اندکی در مقایسه با پای سالم رو به پایین چرخیده است. داخل پا انحناء تورفتگی غیرمعمول دارد، حال آن که بیرون پا برآمده است. البته در این عارضه، بر خلاف بیماری پا چنبری، اثری از افتادگی پا وجود ندارد.

پزشک میزان انحناء رو به داخل را با بررسی دامنه حرکتی پا تعیین می‌کند. پنجه انحراف یافته معمولاً منعطف است. بخش عقب پا (نزدیک پاشنه) حالت طبیعی دارد.

علت چرخش پنجه پا

چرخش پنجه پا به داخل شیوع بالایی در میان نوزادان تازه متولد شده دارد و معمولاً پی‌آمد تحت فشار قرار گرفتن پا و خم شدن آن در رحم مادر است. چرخش رو به داخل در این مرحله بسیار منعطف است و این اختلال وضعیتی غالباً در نتیجه آزادی حرکتی ظرف 6 تا 12 هفته بهبود می‌یابد.

بااین حال انحناء رو به داخل پنجه در 15% موارد از بین نمی‌رود و در واقع از میزان انعطاف‌پذیری ناهنجاری کاسته می‌شود. به تدریج چروکی در خط میانی کف پا و یک برآمدگی استخوانی روی خط کناری کف پا دقیقاً در محل اتصال پنجه و پاشنه به وجود می‌آید. این نوع مشکل نیاز به درمان دارد.

در تصویر سمت چپ انحناء رو به داخل مادرزادی‌ای مشاهده می‌شود که معمولاً به خودی خود پس از 2 یا 3 ماه بهبود می‌یابد. (نشان داده شده با پیکان افقی) اما این انحناء در بعضی موارد نه تنها اصلاح نمی‌شود، بلکه به قوت خود باقی می‌ماند یا حتی تشدید می‌شود و ناهنجاری رایج چرخش پنجه پا به داخل شکل می‌گیرد.

تشخیص

1. پزشک هنگام معاینه نوزاد متوجه چرخش پنجه پا به داخل می‌شود، شرح حال نوزاد را به دقت بررسی می‌کند و از والدین سؤال می‌کند که آیا در خانواده سابقه ابتلا به بیماری چرخش پنجه پا به داخل وجود داشته است یا خیر.
2. پزشک غالباً دستور انجام پرتونگاری (اشعه ایکس) از پا را در صورت غیرمنعطف بودن عارضه می‌دهد. (پرتونگاری آزمایشی تشخیصی است که در آن از پرتوهای نامریی انرژی الکترومغناطیس برای به دست آوردن تصویرهایی از اندام‌ها، استخوان‌ها و بافت‌های درونی استفاده می‌شود.)
3. کف پای نوزاد دارای این بدشکلی قوس زیادی دارد و فاصله انگشت شست پا تا انگشت دوم بسیار زیاد است و شست انحرافی رو به داخل دارد. اگر بتوان پاشنه و پنجه را با وارد کردن فشار ملایم بر پنجه پا در زمان محکم نگه داشتن پاشنه هم‌محور کرد، آنگاه بدشکلی منعطف خواهد بود. این روش تشخیص را در اصطلاح دستکاری غیرفعال می‌گویند.
4. اگر هم‌محور شدن پاشنه و پنجه دشوارتر باشد، عارضه غیرمنعطف یا پا سفت خواهد بود.

درمان چرخش پنجه پا

85 درصد موارد بیماری چرخش پنجه پا به داخل بدون درمان به خودی خود بهبود می‌یابد. اما اصلاح 15 درصد باقی‌مانده نیاز به درمان دارد. پزشک پس از مشورت با والدین و بررسی زمانبندی درمان، مناسب‌ترین شیوه‌ی اصلاح، گچ گرفتن یا بستن بریس، را تعیین می‌کند. احتمال عود بدشکلی پس از اصلاح شدن بسیار پایین است.

انحناء رو به داخل مادرزادی پنجه پا نیازی به درمان ندارد. این بدشکلی معمولاً وضعیتی و ناشی از قرار گرفتن در حالتی نامناسب در رحم مادر است و همگام با رشد کودک به خودی خود در طول 6 تا 12 هفته از بین می‌رود. اما پزشک در صورت شدید بودن ناهنجاری انجام تمرین‌های کششی را تجویز می‌کند که چگونگی انجام آن‌ها در خانه را به والدین آموزش می‌دهد. پرتونگاری (عکسبرداری با اشعه ایکس) معمولاً ضروری نیست، مگر آن که پزشک احتمال ابتلا به بیماری دیگری را بدهد.

اکثر کودکان دچار بدشکلی انحناء رو به داخل پنجه را می‌توان با پیگیری اقدام‌های محافظه‌کارانه درمان نمود. موارد ملایم منعطف را می‌توان با تمرین‌های کششی و تقویتی، بریس، کفش‌های طبی با قالب صاف یا برگشته رو به بالا برطرف نمود. چند نوبت گچ گرفتن پا در شماری از موارد برای کاهش بدشکلی ضرورت می‌یابد. اگر بدشکلی پا پس از 6 هفته در گچ بودن تا حد زیادی از بین رفته است، پای نوزاد باید تا 3 هفته دیگر نیز در گچ باشد. در میان کودکانی که گچ گرفتن برای اصلاح بدشکلی پای‌شان ضروری است، درمان نوزادانی که هنوز شروع به راه رفتن نکرده‌اند معمولاً موفقیت‌آمیزتر است؛ البته منظور از بیان این نکته این نیست که درمان کودکانی که راه می‌روند بی‌فایده است. در صورت مؤثر نبودن درمان محافظه‌کارانه یا سفت و محکم بودن بدشکلی به ناچار به عمل جراحی روی آورده می‌شود. مقاومت پا در برابر صاف شدن و میزان محکم بودن آن تعیین کننده شیوه درمان است.

اگر پا بسیار منعطف و صاف کردن و حرکت دادن آن به سمت دیگر راحت باشد، نیاز به درمان نخواهد بود؛ و نوزاد صرفاً برای مدتی تحت نظر پزشک قرار خواهد گرفت. انحناء رو به داخل پنجه اکثر نوزادان به خودی خود و به موازات به کارگیری طبیعی پا برطرف می‌شود. اگر بیماری چرخش پنجه پا به داخل نوزاد پس از 3 تا 4 ماه تحت نظر بودن و انجام تمرین‌های کششی بهبود نیافت، درمان باید شروع شود. روش های درمان پنجه به داخل عبارتند از:

1. کفش طبی اصلاح کننده ناهنجاری
2. چند نوبت گچ گرفتن پا
3. بستن بریس اصلاح کننده ناهنجاری
4. گاهی انجام تمرین‌های کششی لازم است. این حرکت‌ها در صورتی انجام می‌شوند که بتوان پا را به راحتی در وضعیت طبیعی قرار داد. شیوه انجام این تمرین‌ها به خانواده نوزاد آموزش داده می‌شود تا در خانه نیز پیگیری شود.

کفش طبی

کفش‌های طبی اصلاح کننده بیماری چرخش پنجه پا به داخل معمولاً تنها برای موارد ملایم و منعطف تجویز می‌شوند. البته غالباً در این مرحله کاربردی ندارند، چون اگر چرخش پنجه کم  و کف پا و بدشکلی منعطف باشد، نیازی به درمان وجود نخواهد داشت.

از جمله اختلالات پا و اندام تحتانی که به کمک کفی طبی و کفش طبی می توان آنها را اصلاح کرد، عبارتست از راه رفتن روی لبه داخلی و یا خارجی پا، چرخش پنجه به د اخل و یا خارج که در کودکان بیشتر دیده می شود. طراحی و ساخت کفی و کفش طبی توسط کارشناسان و در مراکز کلینیکی ارتوپدی فنی صورت می گیرد و فرآیند انجام آن با یک بررسی دقیق بیومکانیک بر روی اسکنر کامپیوتری و بررسی نوع انحرافات و نقاط پر فشار و کم فشار شروع می شود و پس از آن با توجه به شرایط فرد طرح کفی در نظر گرفته می شود .

بریس

در سال‌های اخیر بهره‌گیری از بریس‌های اصلاحی رواج قابل توجهی یافته است، چون در این روش سعی شده است تا مشکلات مرتبط با گچ‌گرفتن برطرف شود. بریس ویتون بریس آماده‌ای از جنس ترموپلاستیک است که اصلاح اکثر موارد چرخش پنجه پا به داخل(به جز موارد شدید) را امکان‌پذیر می‌سازد. پزشک نحوه استفاده از بریس را به والدین آموزش می‌دهد، این بریس را می‌توان دو بار در طول روز در صورت لزوم باز کرد. بستن بریس راحت‌تر و کم هزینه‌تر از گچ گرفتن است و در عین حال کارآمدی آن نیز بسیار بیشتر است. ناهنجاری معمولاً پس از 4 تا 6 هفته اصلاح می‌شود، و پس از آن نوزاد تنها باید شبها تا مدت 3 ماه بریس را برای حفظ حالت اصلاح شده، استفاده کند.

ارزیابی بیومکانیکال در طراحی بریس

آنچه در طراحی و ساخت انواع وسایل کمکی بخصوص انواع ارتز و بریس مطرح می شود ایجاد یک معیار کمی یکسان و قابل استناد و فراگیر برای تجویز و در مرحله دوم فراهم کردن یک سیستم مورد اطمینان برای بررسی صحت درمان ارتوتیک و وسیله ساخته شده و بیان نقاط ایراد و یا تغییرات مورد نیاز بیمار حتی در طی روند درمان بنا به صلاحدید پزشک می باشد. ایجاد یک زبان واحد برای ارتباط بین درمانگر و ارتوتیست می تواند تا حد زیادی از بروز خطا در ارائه این درمانها جلوگیری کرده و اثر بخشی آنها را بیشتر نماید.

از سوی دیگر از انجاییکه که استفاده از روشهای پاراکلینیکی و تصویر برداری به صورت مستمر برای پیگیری وضعیت بیمار و میزان پیشرفت و یا اثر بخشی درمان بخصوص برای درمانهای توانبخشی سیستم اسکلتی عضلانی و حتی عضلانی عصبی چه از لحاظ خطراتی که برای بیمار دارد چه از نظر هزینه هایی که به بیمار تحمیل می شود امکان پذیر نمی باشد لذا ورود به حیطه ارزیابی های بیومکانیکال و با رویکرد آنالیز حرکتی و موقعیت سنجی و حتی توانسنجی می تواند این امکان را برای ارزیابی مستمر بیماران توانبخشی جسمی فراهم نماید و از آنجاییکه تمامی این سیستمها مجهز به نرم افزارهای استاندارد اندازه گیری و تحلیل می باشند قابلیت استناد را داشته و بر اساس نوع سیستم و یا نرم افزار می تواند زبان مشترکی را بین تیم درمانی ایجاد نمایدو در سایه چنین ارزیابی های مستندی می توان فرایند پژوهش و تحقیق را در میزان اثر بخشی درمان گسترش داد.تکنیک های اسکن کردن کامپیوتری سه بعدی ستون فقرات –اسکنر ها ی فشاری اندام تحتانی و نیز سیستمهای آنالیز حرکتی بکمک دوربین های دو بعدی و سه بعدی از جمله این  موارد است .

گچ گرفتن

از گچ گرفتن های متوالی در موارد بسیار شدید استفاده می‌شود، معمولاً گچ هر یک تا دو هفته یک بار تا زمان اصلاح شدن بدشکلی (معمولاً 3 تا 4 بار) عوض می‌شود. پزشکان عموماً پس از باز کردن گچ توصیه می‌کنند تا بیمار برای حفظ حالت صحیح پا به مدت 3 ماه کفش طبی اصلاحی به پا کند. این روش بسیار زمان‌بر، پرهزینه و ناخوشایند برای نوزاد و والدین‌ است.

ورزش و حرکات اصلاحی

• جلوی پای کودک را با ملایمت به سمت خارج حرکت دهید تا صاف شود. پا را چند ثانیه، یا در صورت آرام بودن کودک اندکی بیشتر، در این حالت نگه دارید.

• به منظور تحریک پا برای قرار گرفتن در حالت طبیعی، ضربه‌های آهسته‌ای را به جلو، روی پا و پایین پای کودک وارد کنید.

پیشگیری

چون عارضه کاهش مایع آمنیوتیک اطراف جنین، علت احتمالی ناهنجاری است، پیشگیری از بروز این عارضه باید احتمال تولد نوزادی با بیماری چرخش پنجه پا به داخل را کاهش دهد. برای جلوگیری از کاهش مایع دور جنین باید قند خون مادر کنترل و از بروز عفونت قابل انتقال از مادر به جنین جلوگیری شود. کودکان مبتلا به این بیماری غالباً هنگام نشستن یا خوابیدن پاها را به حالتی W شکل روی هم قرار می‌دهند. والدین باید کودک را تشویق کنند تا بدون روی هم گذاشتن پاها روی صندلی بنشیند، البته غالباً این کار تا زمان بزرگ‌تر شدن کودک و رسیدن به سن مدرسه رفتن ممکن نیست.

از آنجایی که بیماری چرخش پنجه پا به داخل گاهی اوقات مادرزادی است، واقعاً هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از بروز این ناهنجاری وجود ندارد. اگرچه برخورداری از درمان تخصصی یا مراقبت صحیح از کودک و انجام تمرین‌های مفید در خانه فرایند اصلاح بیماری را شتاب می‌بخشد.

اکثر قریب به اتفاق بیماران در نهایت پایی با ظاهر و عملکرد طبیعی خواهند داشت. درمان این عارضه به ندرت نیاز به جراحی دارد. پزشک اکثر اوقات جراحی را تا زمان 4 تا 6 سالگی کودک به تعویق می‌اندازد. جراح ارتوپد کودکان نیز باید در درمان بدشکلی‌های شدیدتر حضور داشته باشد.