سیاتیک چیست؟
سیاتیک به درد شدیدی گفته میشود که بهدلیل فشار، التهاب یا تحریک عصب سیاتیک ایجاد میشود. این عصب از کمر شروع میشود و تا پشت هر دو پا امتداد دارد، به همین دلیل درد آن معمولاً از پایین کمر شروع شده و تا باسن و پاها تیر میکشد. شایعترین علت سیاتیک، فتق دیسک کمر است؛ زمانی که بخش نرم دیسک بیرون میزند و روی عصب فشار وارد میکند. گاهی هم تنگی کانال نخاعی باعث فشردگی عصبها شده و درد سیاتیک را ایجاد میکند.
به نقل از سایت:my.clevelandclinic.org
عصبِ سیاتیکِ شما بلندترین و ضخیم ترین عصب در بدنِ شماست. قطرِ آن می تواند تا حدود ۲ سانتی متر باشد (تقریباً هم اندازه ی یک سکه ی یک سنتیِ آمریکا یا سکه ی یک پِنی در بریتانیا است). با وجودِ نامش، فقط یک عصبِ واحد نیست، بلکه یک دسته عصب است که از پنج ریشه ی عصبی که از طنابِ نخاعی منشعب می شوند، تشکیل می شود.
دو عصبِ سیاتیک دارید؛ در هر طرفِ بدن یک عصب. هر عصبِ سیاتیک از ناحیه ی لگن و باسن در همان سمت عبور می کند. سپس در امتدادِ همان پا به سمتِ پایین حرکت می کند تا به کمی پایین تر از زانو برسد. در آن جا به عصب های دیگری تقسیم می شود که به بخش های پایین تر، از جمله ساقِ پا، پا و انگشتانِ پا متصل می شوند.
انواعِ سیاتیک
سیاتیک فقط یک نوع ندارد و بسته به این که کدام بخش از عصب درگیر باشد، الگوهای مختلفی از درد و علائم دیده میشود. در برخی بیماران، شدت درگیری عصب باعث ایجاد دردِ وحشتناکِ سیاتیک می شود که حرکت کردن یا حتی نشستن را سخت می کند. شناخت انواع سیاتیک کمک میکند پزشک بتواند تشخیص دقیق تری بدهد و درمان متناسب با نوع درگیری عصب را انتخاب کند.
سیاتیکِ ناشی از فتقِ دیسک
در این حالت، بخش نرم دیسک بیرون زدگی پیدا می کند و روی عصب فشار وارد می کند. این فشار باعث تیرکشیدن پا، بی حسی و ضعف عضلات می شود. بسیاری از بیماران در این نوع سیاتیک درد را هنگام نشستن یا خم شدن بیشتر احساس می کنند.
سیاتیکِ ناشی از تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال زمانی اتفاق می افتد که فضای عبور عصب ها به دلیل تغییرات ستون فقرات کاهش پیدا کند. این حالت معمولاً با درد هنگام راه رفتن و کاهش درد موقع نشستن همراه است. در برخی افراد، تنگی می تواند یک یا هر دو پا را درگیر کند.
سیاتیکِ ناشی از سندرمِ پیریفورمیس
در این نوع، عضله ی پیریفورمیس که در عمق باسن قرار دارد، دچار اسپاسم یا التهاب می شود و به عصب سیاتیک فشار وارد می کند. درد معمولاً در باسن شروع می شود و به پشت ران انتشار پیدا می کند. نشستن طولانی و رانندگی از محرک های رایج این نوع سیاتیک هستند.
سیاتیکِ ناشی از آسیب های مستقیم
ضربه های شدید، آسیب های ورزشی یا تصادف می توانند عصب را در مسیر خود تحت فشار قرار دهند. در این حالت، علاوه بر درد پا، احتمال کوفتگی، تورم و محدودیت حرکت نیز وجود دارد. درمان معمولاً ترکیبی از توان بخشی و کنترل التهاب است.
سیاتیکِ ناشی از بارداری
افزایش وزن جنین و تغییرات لگنی در بارداری می تواند باعث فشار روی عصب سیاتیک شود. درد در این موارد معمولاً یک طرفه است و با ایستادن طولانی یا تغییر وضعیت ناگهانی تشدید می شود. با اصلاح وضعیت بدن و ورزش های ملایم بسیاری از خانم ها بهبود پیدا می کنند.
علائم و نشانههای درد سیاتیک
درد سیاتیک معمولاً بهصورت تیرکشیدن از ناحیه کمر تا پا احساس میشود و در بعضی افراد به شکل دردِ وحشتناکِ سیاتیک بروز میکند. این درد ممکن است با نشستن طولانی، خمشدن یا عطسه شدت بگیرد. برخی بیماران برای تحمل درد در همان مراحل اولیه بهدنبال مسکنِ قوی برای دردِ سیاتیک میروند، اما شناخت علائم دقیق کمک میکند درمان اصولیتری انتخاب شود.
- درد تیرکشنده پا: از کمر تا ران و ساق پخش میشود.
- بیحسی یا مورمور پا: همراه با کاهش حس در مسیر عصب.
- ضعف عضلات پا: روی راهرفتن و ایستادن تاثیر میگذارد.
- بدتر شدن درد با نشستن طولانی: فشار روی عصب بیشتر میشود.
- احساس سوزش یا داغی در پا: معمولاً در قسمت پشت ران و ساق دیده میشود.
در صورت مواجهه با علائم اورژانسی فوق، بیمار باید فوراً به مرکز فوریتهای پزشکی مراجعه کرده و تحت معاینه بالینی توسط دکتر فوق تخصص عصب یا دکتر متخصص درد سیاتیک قرار گیرد.
بیماران در صورت رویارویی با هر یک از علائم اشاره شده (علائم رگ سیاتیک) باید به سرعت به مرکز فوریتهای پزشکی مراجعه کرده و تحت معاینه بالینی توسط دکتر فوق تخصص عصب پا (و یا کمر) و بهترین دکتر متخصص درد سیاتیک قرار گیرد.
روش های تشخیصِ دردِ سیاتیک
برای انتخاب درمانِ قطعیِ سیاتیک اولین قدم تشخیص دقیق علت فشار روی عصب است. بسیاری از بیماران قبل از مراجعه به پزشک بهدنبال مسکنِ قوی برای دردِ سیاتیک هستند، اما بدون تشخیص درست، امکان کنترل پایدار درد وجود ندارد. همچنین تشخیص صحیح کمک میکند مواردی مثل درمانِ زودِ سیاتیکِ پایِ راست بهموقع و اصولی انجام شود تا از آسیب های بیشتر جلوگیری شود.
- معاینه فیزیکی: قدرت عضلات، دامنه حرکت و الگوی درد بررسی میشود.
- تست عصب و عضله: میزان درگیری عصب سیاتیک و محل فشار مشخص میشود.
- MRI کمر: فتق دیسک، تنگی کانال یا التهاب با وضوح بالا دیده میشود.
- عکس ساده از ستون فقرات: برای بررسی انحراف ها و فضای دیسک استفاده میشود.
- سی تی اسکن: یک تصویر دقیق از ساختار استخوان ها و مسیر عصب ارائه میدهد.
درمان درد سیاتیک در بارداری
از علت های درد سیاتیک در بارداری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش وزن و افزایش احتباس مایعات می تواند به عصب سیاتیک که از لگن عبور می کند فشار وارد کند و آن را فشرده کرده و باعث تیر کشیدن درد لگن تا انتهای پا گردد.
- رحم در حال انبساط شما همچنین ممکن است بر روی عصب سیاتیک در قسمت پایین ستون فقرات فشار بیاورد.
- شکم و سینههای در حال رشد شما مرکز ثقل شما را به سمت جلو میبرد و منحنی لوردوتیک شما را کشیده میشود (شیب بالای باسن). این می تواند باعث شود عضلات باسن و ناحیه لگن شما سفت شوند و عصب سیاتیک را فشار دهند و علت درد لگن و باسن باشند.
- وقتی کودک شما در سه ماهه سوم بارداری در موقعیت مناسب زایمان قرار می گیرد، سر کودک شما می تواند مستقیماً روی عصب قرار گیرد .
- فتق یا لغزش دیسک ناشی از فشار اضافی رحم در حال رشد شما می تواند مقصر باشد، اگرچه این مورد کمتر رایج است.
درمان سیاتیک پای چپ و پای راست و درمان درد سیاتیک کمر
حملههای درد شدید یا مداوم عصب سیاتیک (رگ سیاتیک) باید هر چه سریعتر و به گونهای درمان شود که درد به مرور زمان وخیمتر نگردد. گزینه های درمانی زیادی برای درمان قطعی سیاتیک کمر (درمان عصب سیاتیک و…) وجود دارد. اکثر افراد به دنبال راهی برای درمان زود سیاتیک و نجات از سیاتیک هستند. و برخی فقط به گزینه دارو درمانی و درمان درد سیاتیک با استفاده از داروی سیاتیک روی می آورند. درمان قطعی سیاتیک پا در اکثر بیماران با بهرهگیری از درمانهای غیرجراحی مثل عمل دیسک کمر با لیزر و تمرین منظم به نحو قابل ملاحظهای کاهش مییابد.
بهترین روش های درمانِ سیاتیک
برای بهبود درد سیاتیک باید از روشهایی استفاده شود که هم التهاب عصب را کم کنند و هم علت اصلی فشار را برطرف کنند. اگر درمان دیر انجام شود، امکان تبدیل شدن درد به دردِ وحشتناکِ سیاتیک بیشتر میشود. بسیاری از افراد در شروع علائم سراغ مسکنِ قوی برای دردِ سیاتیک میروند، اما برای رسیدن به بهبود کامل باید روند درمان اصولی و دقیق باشد. شروع درمان زودهنگام، شانس درمانِ زودِ سیاتیکِ پایِ راست یا چپ را افزایش میدهد و در برخی موارد فرد را به سمت درمانِ قطعیِ سیاتیک نزدیک میکند.
درمانِ غیرِ جراحی
روشهای غیرجراحی معمولاً اولین انتخاب بیماران هستند و کمک میکنند التهاب اطراف عصب کم شود و درد بهتدریج کاهش پیدا کند. این روشها بدون برش جراحی انجام میشوند و دوران نقاهت کوتاهی دارند.
فیزیوتراپی تخصصی
تمرینهای کششی و تقویتی فشار عصب را کم میکنند و به مرور باعث سبکتر شدن درد میشوند.
تزریق ضد التهاب (اپیدورال)
التهاب اطراف عصب را کاهش میدهد و در دردهای شدید میتواند علائم را سریعتر آرام کند.
کایروپرکتیک و تنظیم ستون فقرات
با اصلاح راستای مهرهها فشار از روی عصب برداشته میشود و برخی بیماران همان جلسه احساس بهبود دارند.
درمانِ جراحی
جراحی زمانی پیشنهاد میشود که درد به روشهای معمول پاسخ ندهد یا عصب شدیداً تحت فشار باشد. این روش برای مواردی مثل بیرونزدگی شدید دیسک یا تنگی قابل توجه کانال مناسب است.
جراحی دیسک (دیسککتومی)
بخش بیرونزدهی دیسک برداشته میشود تا فشار از روی عصب کم شود و درد سریعتر کاهش یابد.
جراحی تنگی کانال نخاعی
فضای عبور عصبها باز میشود و بیمار دوباره میتواند راحتتر راه برود.
جراحی فیوژن (ثابتسازی مهرهها)
در موارد بیثباتی مهرهها انجام میشود تا حرکت اضافی برداشته شود و فشار از عصب کم شود.
درمانِ خانگی
روشهای خانگی در موارد خفیف تا متوسط بسیار مؤثرند و میتوانند تکمیل کننده درمانهای تخصصی باشند. انجام این روشها باید بدون ایجاد فشار اضافی و با رعایت اصول باشد.
کمپرس سرد و گرم
یخ التهاب را کم میکند و گرما عضلات را شل میکند، به همین دلیل استفادهی ترکیبی مؤثر است.
حرکات کششی ملایم
کشش عضلات پشت پا و کمر باعث کاهش فشار روی عصب شده و درد را کمتر میکند.
اصلاح نشستن و خوابیدن
نشستن صحیح و استفاده از بالش مناسب فشار روی عصب را کاهش میدهد و روند بهبود را سریعتر میکند.
داروها و مسکن های قوی
داروها نقش مهمی در کنترل علائم دارند و مخصوصاً زمانی کاربرد دارند که فرد درد شدید و آزاردهنده دارد. مصرف آنها باید کاملاً تحت نظر پزشک باشد تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود.
|
نام دارو |
عملکرد دارو |
سطح درد |
|
ایبوپروفن / ناپروکسن |
کاهش التهاب و کم کردن تدریجی درد |
درد خفیف تا متوسط |
|
استامینوفن |
تسکین درد بدون اثر ضدالتهابی |
درد خفیف |
|
ژلوفن |
ضدالتهاب قویتر با اثر سریعتر |
درد متوسط |
|
شلکنندههای عضلانی (متوکاربامول، باکلوفن) |
کاهش اسپاسم عضلات و کمک به خواب راحتتر |
درد متوسط همراه با گرفتگی عضلانی |
|
گاباپنتین / پرهگابالین |
کاهش دردهای عصبی و تیر کشنده پا |
درد متوسط تا شدید عصبی |
|
کورتون خوراکی یا تزریق اپیدورال |
کاهش سریع التهاب شدید اطراف عصب |
درد شدید |
|
مسکن های قوی نسخه ای (مثل ترامادول) |
تسکین درد بسیار شدید که به داروهای معمولی جواب نمیدهد |
درد شدید و تیرکشنده |
با داروهای گیاهی
درمان سیاتیک با داروهای گیاهی همراه مورد توجه مبتلایان به درد سیاتیک بوده است. همچنین در کتب قدیمی طب سنتی رهنمود هایی برای درمان کمر درد آمده است که همگی از دسته مواد غذایی با خاصیت ضد التهابی بوده که در زیر به بخشی از آن ها اشاره می کنیم:
- عصاره زنجبیل را به اندازه مساوی با روغن نارگیل یا روغن زیتون ترکیب کرده و در قسمت پشت کمر ماساژ دهید.
- دو یا سه فنجان دمنوش گیاهی سنبل الطیب یا بابونه بنوشید تا اسپاسم ماهیچه ها متوقف گردد.
- درمان سیاتیک با سرکه سیب: در حمام قسمت پشت کمر را با مخلوط سرکه سیب و نمک ماساژ دهید.
- درمان سیاتیک با زردچوبه: زردچوبه حاوی کورکومین، عامل آنتی اکسیدانی و ضد التهابی است که مسئول بیشتر فواید سلامتی آن است .
- همچنین ورزش هایی مانند پیاده روی یا کشش سبک می توانند بسیار موثر باشند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. از دیگر روش های درمانی کشش ستون فقرات یا تراکشن می باشد.
عوارضِ دردِ سیاتیک
دردِ سیاتیک اگر درمان نشود، میتواند شدت بگیرد و حتی به مرحلهای برسد که فرد دچار دردِ وحشتناکِ سیاتیک شود؛ دردی که راه رفتن، نشستن و خوابیدن را مختل میکند. بی توجهی به درمان باعث فشار طولانی مدت روی عصب میشود و روند بهبود را سخت تر میکند. انتخاب مسیر درمان درست اهمیت دارد، چون در بسیاری از موارد با تشخیص بهموقع میتوان به سمت درمانِ قطعیِ سیاتیک نزدیک شد و از عوارض جدی جلوگیری کرد.
کاهشِ قدرتِ عضلاتِ پا
فشار مداوم روی عصب باعث ضعف عضلانی میشود و فرد هنگام راه رفتن یا بالا رفتن از پله احساس ناتوانی دارد. ضعف زیاد میتواند تعادل بدن را نیز مختل کند.
بی حسی و گزگزِ مزمن
درگیری طولانی عصب باعث ماندگار شدن گزگز و بی حسی در ساق یا کف پا می شود. این حالت میتواند روی حس لمس و حرکت دقیق انگشتان پا تأثیر بگذارد.
اختلال در راه رفتن
وقتی درد و ضعف با هم ایجاد شوند، الگوی راه رفتن تغییر میکند. فرد مجبور میشود برای کاهش درد، پوزیشن های غلط بگیرد که در طولانی مدت به کمر و لگن آسیب می زند.
تشدید مشکلاتِ دیسک
بی توجهی به درد میتواند باعث پیشرفت بیرون زدگی دیسک شود. با هر بار خم شدن یا بلند کردن وزن، فشار بیشتری به عصب وارد میشود و درد شدت میگیرد.
اختلال در خواب و فعالیت های روزمره
سیاتیکِ درمان نشده خواب شبانه را سخت می کند و فرد را از فعالیت های روزمره دور می کند. ادامه ی این روند روی کیفیت زندگی و حتی سلامت روان اثر می گذارد.
روش های پیشگیری از سیاتیک
پیشگیری از سیاتیک بسیار راحتتر و کم هزینهتر از درمان آن است و کمک میکند درد هیچوقت به مرحلهی دردِ وحشتناکِ سیاتیک نرسد. سبک زندگی درست میتواند فشار روی عصب سیاتیک را کاهش دهد و احتمال التهاب یا گیر افتادن عصب را کم کند. رعایت این اصول باعث میشود حتی اگر سابقهی درد داشته باشید، شانس رسیدن به درمانِ قطعیِ سیاتیک بیشتر شود.
- تقویت عضلات کمر و شکم: عضلات قویتر فشار کمتری روی ستونفقرات و عصب سیاتیک وارد میکنند.
- ورزش های کششی منظم: کشش همسترینگ و عضلات باسن باعث کاهش گیر افتادن عصب میشود.
- نشستن صحیح در طول روز: قرار دادن کمر با زاویهی درست روی صندلی، فشار روی عصب را کم میکند.
- اجتناب از بلند کردن بار سنگین: بلند کردن نادرست میتواند دیسک را تحت فشار شدید قرار دهد.
- کاهش وزن اضافی: وزن بالا به مهرهها و عصبها فشار بیشتری وارد میکند.
- استفاده از کفش مناسب: کفش استاندارد باعث حفظ راستای کمر و کاهش فشار روی عصب سیاتیک میشود.
- خوابیدن در وضعیت درست: خوابیدن به پهلو یا قرار دادن بالش زیر زانو فشار کمر را کم میکند.
- استفاده از میز و صندلی ارگونومیک: تغییرات ساده در محیط کاری از خمشدن و قوز کردن جلوگیری میکند.
جمع بندی
در نهایت، درمان سیاتیک نیازمند یک رویکرد جامع و دقیق است که میتواند شامل داروهای ضد التهاب، فیزیوتراپی، درمانهای خانگی و در موارد شدیدتر جراحی باشد. با توجه به پیچیدگی علل و علائم درد سیاتیک، مراجعه به یک متخصص برای تشخیص صحیح و انتخاب بهترین روش درمان ضروری است. در کلینیک دکتر امیر
حسین یزدانی، با استفاده از روشهای پیشرفته درمانی و مشاورههای تخصصی، بیماران میتوانند از درمانهای غیرجراحی و مؤثر برای تسکین درد سیاتیک بهرهمند شوند و به بهبودی سریعتری دست یابند. برای مشاوره و دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص درمان سیاتیک، میتوانید با کلینیک دکتر یزدانی تماس بگیرید.
چنان چه مقاله فوق برایتان مفید واقع شده، می توانید مقالات مرتبط و مکمل زیر را مطالعه فرمایید:
من مدتی بود که درد سیاتیک داشتم و خیلی اذیت میشدم. بعد از مشاوره با دکتر یزدانی و پیگیری درمانها، الآن درد من خیلی کمتر شده و احساس راحتی بیشتری دارم.
🌷 برای هر سوالی که داشته باشید، تیم ما آماده کمک به شماست.