آرتروز چیست و چه علائمی دارد؟

آرتروز چیست؟

آرتروز (Osteoarthritis) رایج‌ترین نوع بیماری‌های مفصلی است که با تخریب تدریجی غضروف مفصل همراه است. غضروف همان لایه‌ی نرم، منعطف و صافی است که در انتهای استخوان‌ها قرار دارد و اجازه می‌دهد استخوان‌ها به‌راحتی روی یکدیگر بلغزند. وقتی غضروف تخریب می‌شود، استخوان‌ها مستقیماً با هم تماس پیدا می‌کنند که این تماس، منجر به درد، التهاب و سختی حرکت می‌شود. آرتروز یک بیماری پیشرونده است؛ یعنی به مرور زمان بدتر می‌شود، به‌خصوص اگر درمان نشود یا سبک زندگی فرد اصلاح نگردد. در مراحل پیشرفته، استخوان‌ها ممکن است شروع به رشد نابجا (استئوفیت‌ها) کرده یا مفصل به‌طور کامل از بین برود.

فرم نوبت

به نقل از وبسایت Mayo Clinic درخصوص آرتروز:

آرتروز مفصلی یا آرتروز استخوانی یکی از رایج‌ترین اختلالات مفصلی است که میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا از آن رنج می‌برند. این بیماری زمانی به وقوع می‌پیوندد که غضروفی که به عنوان ضربه‌گیر میان استخوان‌ها عمل می‌کند، به تدریج دچار تحلیل و فرسایش می‌شود. در حالی که آرتروز می‌تواند تمامی مفاصل بدن را درگیر کند، معمولاً مفاصل دست‌ها، زانوها، لگن و ستون فقرات بیشترین آسیب را از این بیماری می‌بینند.

علائم رایج آرتروز

آرتروز یک بیماری تدریجی است که به‌طور معمول با علائمی خفیف شروع می‌شود و به مرور زمان شدت پیدا می‌کند. این علائم بسته به مفصل درگیر، سن فرد، وضعیت سلامت عمومی و شدت بیماری می‌تواند متفاوت باشد. در حقیقت، آرتروز در هر فرد ممکن است به شیوه‌ای متفاوت بروز کند. در برخی افراد، علائم ممکن است تنها در یک یا دو مفصل احساس شود، در حالی که در دیگران ممکن است تعداد زیادی از مفاصل درگیر شوند.

درد مفصل

مهم‌ترین علامت آرتروز، درد است. این درد در ابتدا ممکن است فقط هنگام فعالیت یا حرکت ظاهر شود، اما با پیشرفت بیماری، در حالت استراحت نیز باقی می‌ماند. درد مفاصل معمولاً تدریجی است و به مرور تشدید می‌شود.

خشکی صبحگاهی مفاصل

افرادی که دچار آرتروز هستند، اغلب بعد از بیدار شدن از خواب یا نشستن طولانی‌مدت، احساس خشکی در مفاصل می‌کنند. این خشکی معمولاً کمتر از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.

تورم و التهاب مفصل

آرتروز باعث واکنش التهابی بدن می‌شود. در نتیجه، مفصل ممکن است گرم، متورم و حساس به لمس شود. در مفاصل انگشتان و زانوها بیشتر دیده می‌شود.

کاهش دامنه حرکت

آرتروز به‌تدریج توانایی خم و راست کردن مفصل را کاهش می‌دهد. این کاهش انعطاف‌پذیری ناشی از آسیب به غضروف و واکنش‌های التهابی است.

صدای مفصل (کریپتوس)

در هنگام حرکت، ممکن است صدای تق‌تق یا ساییدگی شنیده شود. این صدا ناشی از تماس مستقیم استخوان‌هاست.

تغییر شکل مفصل

در مراحل پیشرفته، مفاصل ممکن است ظاهر ناهنجار پیدا کنند؛ به‌ویژه در دست‌ها و زانوها.

عوامل خطر آرتروز

آرتروز یک بیماری شایع است، اما همه افراد به آن مبتلا نمی‌شوند. برخی از افراد به دلیل عوامل خاصی بیشتر در معرض خطر آرتروز هستند. این عوامل به دو دسته غیرقابل کنترل و قابل کنترل تقسیم می‌شوند. در اینجا به‌طور مفصل به هر کدام از این عوامل می‌پردازیم:

 عوامل غیرقابل کنترل

این عوامل به ویژگی‌هایی برمی‌گردند که خارج از دسترس فرد هستند و نمی‌توان آنها را تغییر داد.

•  سن: افزایش سن یکی از مهم‌ترین عوامل خطر آرتروز است. با بالا رفتن سن، غضروف‌ها و مفاصل به طور طبیعی دچار فرسایش می‌شوند. بنابراین، احتمال ابتلا به آرتروز در افراد بالای ۴۵ سال بیشتر است.

در واقع، آرتروز به‌طور خاص در افراد مسن‌تر شایع است و با گذشت زمان، مفاصل توانایی خود را برای ترمیم و بازسازی از دست می‌دهند.

• جنسیت: آرتروز در زنان به‌ویژه پس از یائسگی بیشتر از مردان مشاهده می‌شود. این امر به دلیل تغییرات هورمونی است که پس از یائسگی رخ می‌دهد. در دوران یائسگی، کاهش استروژن (هورمون جنسی زنانه) می‌تواند باعث ضعیف شدن غضروف‌ها و افزایش احتمال ابتلا به آرتروز در زنان شود.

•  ژنتیک: اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده شما به آرتروز مبتلا باشد، احتمال ابتلای شما به این بیماری نیز بیشتر می‌شود. سابقه خانوادگی نقش مهمی در بروز آرتروز دارد. برخی از ژن‌ها که بر ساختار غضروف و مفاصل تأثیر می‌گذارند، می‌توانند خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهند.

•  ناهنجاری‌های مادرزادی مفصل: برخی از افراد به صورت ژنتیکی با مشکلات ساختاری در مفاصل خود به دنیا می‌آیند. این مشکلات مانند شکل غیرطبیعی مفاصل می‌توانند باعث فشار بیشتر بر غضروف‌ها و در نتیجه ایجاد آرتروز شوند. مثلاً در مواردی مانند دیسپلازی مفصل لگن که مفصل به‌طور طبیعی تشکیل نمی‌شود، فرد مستعد ابتلا به آرتروز زودرس است.

بیشتر بدانید:علل شایع آرتروز چیست؟

عوامل قابل کنترل

این عوامل به رفتارها، انتخاب‌های زندگی و شرایط محیطی مرتبط هستند که فرد می‌تواند آن‌ها را تغییر دهد تا احتمال ابتلا به آرتروز را کاهش دهد.

•  چاقی: اضافه وزن یکی از اصلی‌ترین عوامل خطر آرتروز است. چاقی فشار زیادی به مفاصل، به‌ویژه مفاصل زانو، لگن و کمر وارد می‌کند. هر ۵ کیلوگرم اضافه وزن، معادل ۲۰ کیلوگرم فشار اضافی بر زانوها وارد می‌کند. این فشار اضافی باعث تسریع فرسایش غضروف‌ها و بروز آرتروز می‌شود.

•  بی‌تحرکی: زندگی کم‌تحرک می‌تواند باعث تضعیف عضلات اطراف مفصل و در نتیجه افزایش فشار بر مفصل شود. مفاصل بدون حرکت کافی و تقویت عضلات، دچار ضعف و آسیب می‌شوند که در نهایت به آرتروز منجر می‌شود.

ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی، شنا، و دوچرخه‌سواری می‌توانند به تقویت عضلات و حفظ سلامت مفاصل کمک کنند.حرکات اصلاحی زانو درد

• شغل‌های سنگین: افرادی که در شغل‌های خود فشار زیادی به مفاصل وارد می‌کنند، بیشتر در معرض آرتروز قرار دارند. برای مثال، کارگران ساختمانی یا کسانی که باید حرکات تکراری انجام دهند (مثل تایپیست‌ها یا خیاط‌ها)، بیشتر دچار آرتروز می‌شوند. این فشارهای مداوم باعث آسیب به غضروف‌ها و بروز علائم آرتروز می‌شود.

•  آسیب‌های قبلی مفصل: اگر قبلاً مفصل شما شکسته، دررفته یا دچار پارگی رباط شده باشد، خطر ابتلا به آرتروز در آن مفصل افزایش می‌یابد. آسیب‌های قدیمی می‌توانند روند طبیعی ترمیم مفصل را مختل کرده و آن را بیشتر در معرض فرسایش قرار دهند. حتی درمان صحیح آسیب‌ها نمی‌تواند از بروز آرتروز جلوگیری کند، اما باعث کاهش شدت آن می‌شود.

• ورزش‌های شدید یا غیراصولی: ورزش‌هایی که به مفاصل فشار زیادی وارد می‌کنند، مانند وزنه‌برداری یا ورزش‌های پر برخورد (مثل فوتبال و بسکتبال) می‌توانند موجب آسیب به غضروف‌ها شوند. اگر این ورزش‌ها به‌طور صحیح و با تکنیک مناسب انجام نشوند، احتمال بروز آرتروز در مفاصل مختلف افزایش می‌یابد.

بیشتر بدانید:درمان خانگی آرتروز

چگونه می‌توان آرتروز را تشخیص داد؟

تشخیص دقیق آرتروز، فرایندی پیچیده است که به ترکیب روش‌های مختلفی مانند معاینه بالینی، تصویربرداری و آزمایش‌های آزمایشگاهی نیاز دارد. این مراحل به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص صحیح و دقیقی برای وضعیت بیمار داشته باشد و درمان مناسب را آغاز کند. در ادامه به شرح کامل این مراحل می‌پردازیم:

معاینه بالینی

معاینه بالینی اولین و مهم‌ترین گام در تشخیص آرتروز است. پزشک متخصص ابتدا با سوالاتی در مورد علائم بیمار، سابقه درد، و نحوه بروز آن شروع می‌کند. سپس با انجام معاینه فیزیکی دقیق، می‌تواند به اطلاعات ارزشمندی دست یابد. در این مرحله، پزشک به نکات زیر توجه می‌کند:

دامنه حرکت مفصل:

پزشک با دست‌کاری مفصل می‌تواند محدودیت حرکتی آن را بررسی کند. کاهش دامنه حرکت یا دشواری در حرکت مفصل، یکی از علائم اصلی آرتروز است.

صدای مفصل:

در آرتروز، معمولاً صداهایی مانند تق‌تق یا ساییدگی از مفصل شنیده می‌شود که نشان‌دهنده ساییدگی استخوان‌ها روی یکدیگر است. پزشک می‌تواند با گوش دادن به این صداها، به شدت بیماری پی ببرد.

حساسیت به لمس:

هنگام لمس مفصل‌های درگیر، درد یا حساسیت به لمس ممکن است افزایش یابد. این علامت نشان‌دهنده التهاب و تغییرات مفصل است.

سابقه درد و علائم:

پزشک از بیمار می‌پرسد که درد چگونه شروع شده، چه زمانی تشدید می‌شود و آیا این درد با فعالیت خاصی مرتبط است یا خیر.

این مراحل به پزشک کمک می‌کند تا بر اساس علائم، احتمال آرتروز را بررسی کرده و اقدامات بعدی را تعیین کند.

 تصویربرداری

پس از معاینه بالینی، تصویربرداری می‌تواند به پزشک کمک کند تا تغییرات داخلی مفصل را مشاهده کرده و شدت بیماری را ارزیابی کند. دو نوع تصویربرداری رایج در تشخیص آرتروز وجود دارد:

رادیولوژی (X-ray): رادیوگرافی یا عکس ساده، رایج‌ترین روش تصویربرداری برای تشخیص آرتروز است. این تصویر می‌تواند کاهش فضای مفصلی (فضای بین دو استخوان) را نشان دهد که نشان‌دهنده فرسایش غضروف مفصل است. همچنین، زوائد استخوانی یا استئوفیت‌ها (خارهای استخوانی) که معمولاً در اطراف مفاصل در آرتروز دیده می‌شوند، در رادیوگرافی قابل مشاهده هستند. این زوائد معمولاً در مفاصلی مثل زانو، دست و لگن ایجاد می‌شوند.

ام‌آر‌آی (MRI): ام‌آر‌آی یکی از دقیق‌ترین روش‌های تصویربرداری است که برای بررسی دقیق‌تر بافت‌های نرم مفصل مانند غضروف، رباط‌ها و مایع مفصلی استفاده می‌شود. این روش مخصوصاً در مراحل ابتدایی بیماری مفید است، زیرا می‌تواند تغییرات کوچک و نازک شدن غضروف را نشان دهد، در حالی که رادیولوژی ممکن است در مراحل اولیه قادر به نشان دادن این تغییرات نباشد. ام‌آر‌آی همچنین کمک می‌کند تا پزشک وضعیت دیگر بافت‌ها مانند تاندون‌ها و رباط‌ها را که ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند، بررسی کند.

 آزمایش خون

در صورتی‌که پزشک به بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید یا سایر بیماری‌های التهابی مشکوک شود، ممکن است آزمایش خون تجویز کند. این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا از وجود یا عدم وجود التهاب سیستماتیک مطمئن شود. آزمایش‌های مهم عبارتند از:

فاکتور روماتوئیدی (RF):

در آرتریت روماتوئید، فاکتور روماتوئیدی در خون افزایش می‌یابد. در حالی که در آرتروز معمولاً این فاکتور بالا نمی‌رود.

CRP و ESR نشانگرهای التهاب

این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا میزان التهاب در بدن را ارزیابی کند. در آرتروز، این نشانگرها معمولاً در سطح پایین یا طبیعی هستند، اما در بیماری‌های التهابی مفصلی دیگر، این سطوح به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا تشخیص دقیق‌تری داشته باشد و سایر بیماری‌ها را از آرتروز تمایز دهد.

بررسی مایع مفصلی

یکی دیگر از روش‌های تشخیصی برای آرتروز، بررسی مایع مفصلی است. در این روش، پزشک مایع موجود در مفصل را از آن خارج کرده و برای بررسی‌های بیشتر به آزمایشگاه می‌فرستد. مایع مفصلی می‌تواند به پزشک اطلاعاتی در مورد وضعیت مفصل بدهد.

مایع شفاف با ویسکوزیته پایین:

در آرتروز، مایع مفصلی معمولاً شفاف است، اما به دلیل فرسایش غضروف و کاهش کیفیت مفصل، ویسکوزیته (چسبندگی) آن کمتر می‌شود. این کاهش ویسکوزیته می‌تواند نشان‌دهنده آرتروز باشد.

مایع کدر یا خونی:

در صورتی که مایع مفصلی کدر یا خونی باشد، احتمال وجود عفونت یا بیماری‌های التهابی مانند نقرس یا آرتریت روماتوئید بیشتر است.
بررسی مایع مفصلی، به‌ویژه در مفاصل بزرگ مثل زانو و لگن، یک روش دقیق و مفید برای تشخیص آرتروز و تمایز آن از سایر بیماری‌های مشابه است.

کدام قسمت از بدن دچار آرتروز میشود؟

آرتروز یک بیماری مفصلی است که می‌تواند در هر مفصل بدن ایجاد شود و باعث تخریب غضروف و درد شدید شود. این بیماری به‌طور معمول در مفاصل تحت فشار و پرتحرک بیشتر دیده می‌شود، ولی می‌تواند در هر مفصل بدن رخ دهد.

زانو

زانو یکی از رایج‌ترین مفاصل درگیر آرتروز است. به‌دلیل وزن بدن و حرکت مداوم، این مفصل بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرد و دچار آسیب و مشکل آرتروز زانو می‌شود.

دست‌ها

آرتروز در مفاصل انگشتان دست می‌تواند باعث درد و محدودیت در حرکت و کارهای روزمره شود. مفاصل انگشتان معمولاً به‌دلیل استفاده زیاد از آن‌ها در معرض آرتروز قرار دارند.

ران

آرتروز در مفصل ران به‌ویژه در افراد مسن شایع است و می‌تواند باعث درد در ناحیه کشاله ران و محدودیت در حرکت شود.

گردن

آرتروز گردن می‌تواند باعث درد و خشکی در ناحیه گردن و شانه‌ها شود. این نوع آرتروز معمولاً با گذشت زمان و افزایش سن به‌وجود می‌آید.

ستون فقرات

آرتروز در ناحیه ستون فقرات باعث کمردرد و مشکلات حرکتی می‌شود. این مشکل معمولاً با افزایش سن و در نتیجه فرسایش دیسک‌های بین مهره‌ای ایجاد می‌شود.

شانه

آرتروز شانه می‌تواند حرکت بازو را محدود کرده و باعث درد و ناراحتی در هنگام بلند کردن یا چرخاندن دست شود. این مشکل به‌ویژه در افرادی که حرکات مکرر شانه دارند شایع است.بیشتر بدانید: بهترین جراح آرتروز در تهران

جمع‌بندی 

در نهایت در پاسخ به این پرسش که دقیقا آرتروز چیست باید گفت آرتروز یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که معمولاً در زانو، دست‌ها و ستون فقرات دیده می‌شود. علائم آن شامل درد مزمن، حساسیت هنگام لمس، کاهش انعطاف‌پذیری و تشدید درد هنگام فعالیت‌های روزمره است. خوشبختانه با تشخیص زودهنگام و انتخاب روش درمانی مناسب، می‌توان روند پیشرفت این بیماری را کنترل کرد و از کاهش کیفیت زندگی جلوگیری نمود.
اگر شما یا عزیزانتان با علائمی مانند درد مفاصل، خشکی صبحگاهی یا تورم روبه‌رو هستید، وقت آن رسیده که با یک متخصص مشورت کنید. کلینیک دکتر یزدانی با بهره‌گیری از تیم حرفه‌ای، خدمات تخصصی تشخیص و درمان آرتروز را به بیماران ارائه می‌دهد.
📞 برای مشاوره یا نوبت‌دهی آنلاین همین حالا اقدام کنید.

فرم نوبت