اگر می‌خواهید بدانید دیسکوژل چگونه به درمان دیسک کمر کمک می‌کند، مراحل انجام آن چیست، چه مزایا و محدودیت‌هایی دارد و چه افرادی بهترین کاندید هستند، ادامهٔ مطلب را از دست ندهید؛ پاسخ این پرسش‌ها می‌تواند مسیر درمان و بازگشت سریع‌تر به کار، بدون جراحی را برای شما روشن کند.
دیسکوژل چیست و چه ترکیباتی دارد؟
دیسکوژل (DiscoGel) نام تجاری یک ترکیب ژل‌مانند بر پایه اتانول است که در درمان بیرون‌زدگی دیسک استفاده می‌شود.
به نقل از نقاله معتبر: pmc.ncbi.nlm.nih.gov
دیسکوژل یک محلول استریل و ویسکوز داخل‌دیسکی است که به شکل اتانول ژل‌شده و در ترکیب با تنگستن در حالت سوسپانسیون ارائه می‌شود.
این ژل شامل سه جزء اصلی است:
اتیل الکل
جزء اصلی دیسکوژل است که با خشک‌کردن (دهیدراته‌کردن) هسته دیسک باعث کاهش فشار داخلی می‌شود. این فرآیند به مرور حجم دیسک را کاهش داده و فشار از روی ریشه‌های عصبی آزاد می‌گردد.
مشتق سلولز (عامل ژل‌کننده)
سلولز اضافه‌شده به اتانول باعث می‌شود محلول حالت ژل‌مانند و پایدار پیدا کند. این ویژگی مانع نشت اتانول به اطراف دیسک کمر و گردن می‌شود و باعث می‌گردد اثر درمانی دقیقاً در محل مورد نظر باقی بماند. در واقع، این عامل ژل‌کننده ایمنی تزریق را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
تنگستن (ماده حاجب رادیواُپک)
تنگستن ماده‌ای است که باعث می‌شود دیسکوژل در تصویربرداری فلوروسکوپی یا CT اسکن کاملاً قابل مشاهده باشد. به کمک این خاصیت، پزشک می‌تواند مسیر و محل دقیق تزریق را در لحظه کنترل کند و از تزریق صحیح و ایمن اطمینان داشته باشد.
این ترکیب بعد از تزریق در مرکز دیسک باقی می‌ماند، فشار را کاهش می‌دهد، دیواره دیسک را تقویت می‌کند و به بهبود علائم کمک می‌کند. در متون علمی به آن Gelified Ethanol Injection (GEI) هم گفته می‌شود که همان دیسکوژل است.
مکانیسم اثر دیسکوژل در درمان دیسک کمر
تزریق دیسکوژل به داخل دیسک کمر باعث ایجاد تغییرات مکانیکی و شیمیایی در ساختار دیسک می‌شود که در نهایت به کاهش درد و بهبود عملکرد بیمار کمک می‌کند. این مکانیسم چندوجهی است و به همین دلیل، در بسیاری از بیماران با بیرون‌زدگی یا پارگی محدود دیسک نتایج قابل توجهی به همراه دارد. در ادامه، مراحل و اثرات اصلی دیسکوژل را بررسی می‌کنیم:
کاهش فشار داخل دیسک
اتانول موجود در دیسکوژل با خشک‌کردن هسته دیسک دهیدراته‌کردن باعث کاهش فشار داخلی می‌شود. کاهش فشار به معنی کاهش نیرو روی دیواره دیسک و ریشه‌های عصبی اطراف آن است، که مستقیماً به کاهش درد منجر می‌گردد.
کوچک‌کردن بخش بیرون‌زده دیسک
با کاهش فشار و دهیدراته‌شدن، حجم بخش بیرون‌زده دیسک به مرور کاهش می‌یابد. این تغییر موجب می‌شود تماس و فشار دیسک روی اعصاب نخاعی کمتر شود و علائمی مثل درد سیاتیک، گزگز یا بی‌حسی پا فروکش کند.
پایدارسازی دیواره دیسک
وجود سلولز در ترکیب دیسکوژل باعث می‌شود پس از تزریق، ژل در داخل دیسک باقی بماند و مثل یک فیکس‌کننده داخلی عمل کند. این ویژگی از گسترش بیشتر ترک‌ها یا پارگی‌های دیسک جلوگیری کرده و به پایداری طولانی‌مدت کمک می‌کند.
کاهش التهاب اطراف ریشه‌های عصبی
با کاهش فشار مکانیکی و تغییر شرایط داخلی دیسک، التهاب اطراف ریشه‌های عصبی به تدریج کاهش می‌یابد. این فرآیند باعث کم شدن دردهای انتشاری و بهبود حرکت بیمار می‌شود.
اثر ضد درد شیمیایی
اتانول علاوه بر اثر مکانیکی، یک اثر شیمیایی مسکن و ضدالتهاب هم دارد. این خاصیت باعث کاهش تحریک‌پذیری فیبرهای عصبی در اطراف دیسک می‌شود.
مراحل تزریق دیسکوژل برای دیسک کمر
تزریق دیسکوژل یک روش سرپایی و کم‌تهاجمی است که با هدایت تصویربرداری انجام می‌شود. این فرایند معمولاً کمتر از یک ساعت طول می‌کشد و بیمار همان روز مرخص می‌شود. برای درک بهتر، مراحل اصلی این درمان را مرور می‌کنیم:
ارزیابی و انتخاب بیمار
قبل از هر اقدامی، پزشک متخصص با بررسی شرح حال بیمار، معاینه فیزیکی و تصاویر MRI یا CT مطمئن می‌شود که دیسک کمر عامل اصلی درد است و بیمار کاندید مناسبی برای تزریق دیسکوژل محسوب می‌شود.
آماده‌سازی بیمار
بیمار روی تخت در وضعیت مناسب قرار می‌گیرد (معمولاً به صورت دمر). محل تزریق ضدعفونی می‌شود و برای کاهش ناراحتی، بی‌حسی موضعی در پوست و بافت اطراف داده می‌شود. در این روش نیازی به بیهوشی عمومی نیست.
هدایت سوزن با تصویربرداری
با استفاده از فلوروسکوپی یا CT اسکن، پزشک سوزن مخصوص را دقیقاً به مرکز دیسک آسیب‌دیده هدایت می‌کند. این مرحله حساس است چون دقت بالای سوزن، ایمنی و موفقیت درمان را تضمین می‌کند.
تزریق دیسکوژل
پس از اطمینان از موقعیت صحیح سوزن، مقدار مشخصی از دیسکوژل به داخل دیسک تزریق می‌شود. به دلیل وجود تنگستن در ترکیب، مسیر و پخش‌شدن ژل در تصویربرداری به‌طور کامل قابل مشاهده است.
کنترل و پایش بیمار
پس از پایان تزریق، بیمار برای مدت کوتاهی تحت نظر قرار می‌گیرد تا از عدم بروز عوارض حاد مطمئن شوند. معمولاً بیمار همان روز مرخص می‌شود و توصیه‌های لازم در مورد استراحت و مراقبت‌های بعد از عمل به او داده می‌شود.
مزایای دیسکوژل در درمان دیسک کمر
تزریق دیسکوژل به‌عنوان یک روش کم‌تهاجمی، مزایای متعددی نسبت به جراحی باز یا سایر روش‌های تهاجمی دارد. این مزایا باعث شده بیماران زیادی آن را به‌عنوان گزینه‌ای مطمئن برای درمان دیسک کمر انتخاب کنند. در ادامه، مهم‌ترین مزایا را مرور می‌کنیم:
کم‌تهاجمی بودن
تزریق دیسکوژل بدون برش جراحی و بیهوشی عمومی انجام می‌شود. تنها یک سوزن ظریف وارد دیسک می‌شود و همین موضوع باعث می‌شود بیمار با حداقل آسیب بافتی درمان شود.
کاهش سریع درد
بسیاری از بیماران طی چند روز تا چند هفته پس از تزریق، کاهش قابل‌توجه در درد کمر یا علائم سیاتیک را گزارش می‌کنند. این اثر سریع، یکی از مهم‌ترین دلایل محبوبیت دیسکوژل است.
دوره نقاهت کوتاه
برخلاف جراحی باز که به بستری و دوره نقاهت طولانی نیاز دارد، تزریق ژل برای دیسک گردن و کمر یک روش سرپایی است. بیمار همان روز مرخص می‌شود و معمولاً طی مدت کوتاهی می‌تواند به فعالیت‌های روزانه بازگردد.
ایمنی بالا
این روش تحت هدایت تصویربرداری (فلوروسکوپی یا CT) انجام می‌شود. همین موضوع دقت پزشک را بالا می‌برد و احتمال بروز عوارض را به حداقل می‌رساند.
مناسب برای بیماران پرخطر جراحی
افرادی که به دلیل سن بالا یا مشکلات زمینه‌ای مانند بیماری‌های قلبی یا دیابت نمی‌توانند تحت جراحی باز قرار بگیرند، با دیسکوژل یک گزینه ایمن و کم‌خطر خواهند داشت.
اثر نسبتاً پایدار
دیسکوژل بعد از تزریق در داخل دیسک باقی می‌ماند و با کاهش فشار و تثبیت ساختار دیسک، اثرات طولانی‌مدتی در کاهش علائم ایجاد می‌کند.
معایب و محدودیت‌های دیسکوژل در درمان دیسک کمر
با وجود تمام مزایا، تزریق دیسکوژل مانند هر روش درمانی دیگر محدودیت‌ها و معایب خاص خود را دارد. آگاهی از عوارض تزریق ژل دیسک کمر کمک می‌کند بیمار و پزشک تصمیم آگاهانه‌تری برای انتخاب درمان بگیرند.
محدودیت در موارد شدید
دیسکوژل برای بیرون‌زدگی‌های وسیع دیسک، تنگی شدید کانال نخاعی یا ناپایداری ستون فقرات کارایی کافی ندارد و در این موارد معمولاً جراحی باز ترجیح داده می‌شود.
عدم توقف کامل روند دژنراسیون
دیسکوژل می‌تواند فشار دیسک را کاهش دهد و علائم را کنترل کند، اما قادر نیست روند فرسایش طبیعی و پیشروندهٔ دیسک (دژنراسیون) را متوقف کند.
نیاز احتمالی به درمان‌های مکمل
برخی بیماران ممکن است تنها کاهش نسبی درد را تجربه کنند و همچنان به فیزیوتراپی یا حتی جراحی باز در آینده نیاز داشته باشند.
عوارض احتمالی هرچند نادر
عوارض جدی بسیار نادر هستند، اما ممکن است شامل درد گذرا در محل تزریق، کبودی یا واکنش به ماده حاجب باشند. در موارد بسیار نادر احتمال عفونت هم گزارش شده است.
وابستگی به انتخاب صحیح بیمار
موفقیت تزریق دیسکوژل به شدت به انتخاب درست بیمار بستگی دارد. اگر بیمار کاندید مناسبی نباشد، احتمال موفقیت درمان کاهش می‌یابد
عوارض تزریق دیسکوژل برای دیسک کمر
هرچند تزریق دیسکوژل یک روش ایمن و کم‌تهاجمی محسوب می‌شود، اما مانند هر درمان پزشکی دیگر ممکن است با عوارضی همراه باشد. بیشتر این عوارض خفیف و گذرا هستند و به‌ندرت موارد جدی گزارش می‌شود. آشنایی با این عوارض تزریق ژل به کمر به بیمار کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتری تصمیم بگیرد.
درد گذرا در محل تزریق
بعضی بیماران ممکن است تا چند روز پس از تزریق، در ناحیه کمر یا مسیر عصب دچار درد یا احساس سنگینی شوند که معمولاً با داروهای تجویزی کنترل می‌شود.
کبودی یا خون‌مردگی
در محل ورود سوزن احتمال کبودی یا خون‌مردگی خفیف وجود دارد که به‌مرور برطرف می‌شود و نیاز به درمان خاصی ندارد.
واکنش به ماده حاجب
از آنجا که دیسکوژل حاوی تنگستن رادیواُپک است، احتمال بروز حساسیت یا واکنش خفیف در برخی بیماران وجود دارد. این اتفاق بسیار نادر است.
عفونت (نادر)
با وجود رعایت کامل شرایط استریل، همیشه احتمال بسیار کمی برای ایجاد عفونت در محل تزریق یا داخل دیسک وجود دارد. این عارضه نادر اما جدی است و نیازمند درمان فوری خواهد بود.
پاسخ ناکافی به درمان
در برخی بیماران، کاهش درد کامل رخ نمی‌دهد یا پس از مدتی علائم بازمی‌گردند. این موضوع به شدت به انتخاب صحیح بیمار به‌عنوان کاندید تزریق وابسته است.
مراقبت‌های بعد از تزریق دیسکوژل برای دیسک کمر
با وجود اینکه تزریق دیسکوژل یک روش سرپایی و کم‌تهاجمی است، رعایت مراقبت های بعد از تزریق دیسکوژل اهمیت زیادی دارد. این توصیه‌ها باعث می‌شوند اثر درمان پایدارتر باشد، درد سریع‌تر کاهش پیدا کند و از عوارض احتمالی جلوگیری شود.
استراحت نسبی در روزهای اول
در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول باید از فعالیت‌های سنگین خودداری شود. استراحت مطلق لازم نیست و راه‌رفتن سبک می‌تواند به گردش خون و بهبود کمک کند.
پرهیز از نشستن طولانی
نشستن طولانی‌مدت، به‌ویژه روی صندلی‌های سخت یا رانندگی ممتد، می‌تواند به دیسک فشار بیاورد. بهتر است هر ۳۰ تا ۴۵ دقیقه تغییر وضعیت داده شود.
مصرف داروهای تجویزی
پزشک معمولاً داروهای ضدالتهاب یا مسکن سبک تجویز می‌کند. مصرف منظم این داروها طبق دستور، التهاب و درد باقی‌مانده را کاهش می‌دهد.
بازگشت تدریجی به فعالیت‌ها
فعالیت‌های سبک را می‌توان پس از چند روز آغاز کرد، اما بلند کردن اجسام سنگین یا ورزش‌های پرفشار باید برای چند هفته به تعویق بیفتد.
رعایت اصول صحیح حرکتی
برای جلوگیری از آسیب مجدد، هنگام برداشتن اجسام سنگین باید زانوها خم و کمر صاف نگه داشته شود. همچنین از حرکات ناگهانی یا چرخش شدید کمر باید پرهیز شود.
آغاز فیزیوتراپی و تمرینات توانبخشی
چند هفته بعد از تزریق، پزشک ممکن است تمرینات کششی و تقویتی برای عضلات کمر و شکم توصیه کند. این تمرینات به تثبیت ستون فقرات و جلوگیری از بازگشت علائم کمک می‌کنند.
پیگیری پزشکی منظم
ویزیت‌های پیگیری برای ارزیابی وضعیت بیمار و بررسی نتایج تزریق ضروری هستند. در صورت بروز علائمی مثل تب، ضعف شدید یا بی‌حسی جدید باید سریعاً به پزشک مراجعه شود.
هزینه تزریق دیسکوژل برای دیسک کمر در ایران
هزینهٔ تزریق دیسکوژل عدد ثابتی برای همه بیماران نیست و بر اساس عوامل مختلف تعیین می‌شود. این روش نسبت به جراحی باز کم‌هزینه‌تر است، اما همچنان نیازمند تجهیزات تخصصی و تیم پزشکی باتجربه است. آگاهی از عوامل تعیین‌کنندهٔ قیمت، به بیمار کمک می‌کند تا با دید بازتری تصمیم بگیرد.
تعداد دیسک‌های درگیر
اگر بیش از یک دیسک نیاز به تزریق داشته باشد، هزینه نهایی افزایش پیدا می‌کند. درمان یک دیسک معمولاً ارزان‌تر از درمان هم‌زمان چند دیسک است.
تجربه و تخصص پزشک
انجام این روش توسط متخصصان ستون فقرات یا کلینیک‌های فوق‌تخصصی هزینه بیشتری دارد، اما ایمنی و دقت بالاتری را تضمین می‌کند.
نوع مرکز درمانی
در مراکز خصوصی معمولاً هزینه‌ها بالاتر است، در حالی که بیمارستان‌های دولتی یا آموزشی تعرفه‌های پایین‌تری دارند. امکانات رفاهی و تجهیزات نیز در اختلاف قیمت نقش دارند.
تجهیزات تصویربرداری
تزریق دیسکوژل حتماً باید تحت هدایت فلوروسکوپی یا CT انجام شود. هرچه دستگاه پیشرفته‌تر و کیفیت تصویربرداری بالاتر باشد، هزینه نهایی نیز بیشتر خواهد بود.
خدمات جانبی و داروها
داروهای بی‌حسی، وسایل مصرفی و جلسات پیگیری یا فیزیوتراپی تکمیلی می‌توانند هزینه نهایی را افزایش دهند.
پوشش بیمه‌ای
برخی بیمه‌ها بخشی از هزینهٔ تزریق دیسکوژل را تقبل می‌کنند. میزان پوشش بسته به نوع بیمه و قرارداد با مرکز درمانی متفاوت است.
جمع‌بندی
تزریق دیسکوژل با کاهش فشار داخل دیسک، کوچک‌کردن بیرون‌زدگی و فروکش التهاب، راهی کم‌تهاجمی برای تسکین درد دیسک کمر است؛ ترخیص همان‌روز و نقاهت کوتاه از مزیت‌های مهم آن است. موفقیت درمان به انتخاب درست کاندیدا و اجرای دقیق تحت هدایت تصویربرداری وابسته است.
در کلینیک دکتر امیرحسین یزدانی این روش توسط تیم متخصص و با تجهیزات تصویربرداری پیشرفته انجام می‌شود.
