انواع درد شانه
درد به الگوها و منشاءهای مختلف تقسیم میشود که شناخت دقیق آن به انتخاب درمان درست کمک می‌کند. در این بخش، رایج‌ترین انواع درد شانه را مرور می‌کنیم که از مشکلات تاندونی و التهابی تا درگیری‌های عصبی و مفصلی گسترده هستند. هر نوع، نشانه‌های خاص خودش را دارد و با معاینه و تصویربرداری هدفمند می‌توان مسیر درمان را کوتاه کرد.
تاندینوپاتی روتاتورکاف
درد هنگام بالا بردن دست یا کارهای بالای سر تشدید میشود و نقطهٔ حساس روی دلتوئید حس میشود. اصلاح فعالیت، تمرین تقویتی چرخاننده‌های خارجی و تکنیک‌های دستی فیزیوتراپی کمک می‌کند درد کنترل شود.
بورسیت ساب‌اکرومیال
سوزش و درد در قوس حرکتی میانی ظاهر میشود و خوابِ پهلو را سخت می‌کند. یخ‌گذاری در فاز حاد، تمرین‌های لغزش کتف و در صورت نیاز تزریق هدایت‌شده التهاب را آرام می‌کند.
ایمپینجمنت یا گیر‌افتادگی زیر آکرومیون
درد شانه در نیم‌قوس ۶۰ تا ۱۲۰ درجه‍‌ی بالا آوردن دست بیشتر میشود و گاهی صدای تق‌تق شنیده میشود. بازآموزی اسکاپولار، کشش کپسول خلفی و تقویت سراتوس قدامی فضای زیر آکرومیون را بازتر می‌کند.
شانهٔ یخ‌زده (کپسولیت چسبنده)
درد با خشکی پیشرونده همراه است و بستن سوتین یا بردن دست پشت کمر سخت میشود. درمان مرحله‌ای با تمرین‌های دامنهٔ حرکتی، مدالیته‌های ضد‌درد و گاهی هیدرودیستِنشن مؤثر است.
پارگی جزئی یا کامل روتاتورکاف
ضعف واضح در بالا بردن یا چرخش خارجی همراه درد شانه به‌ویژه شب‌ها دیده میشود. سونوگرافی یا MRI تشخیص را روشن می‌کند و بسته به شدت، برنامهٔ تقویتی یا جراحی مطرح میشود.
دررفتگی و ناپایداری شانه
پس از ضربه یا حرکات پرتابی، احساس لقی و ترس از حرکت ایجاد میشود و درد هنگام برخی جهت‌ها برمی‌گردد؛ از مهم‌ترین عوارض دررفتگی مفصل شانه ناپایداری تکرارشونده و محدودیت عملکرد است. تثبیت‌کننده‌های کتف و پروتکل‌های کنترل عصبی‌ـ‌عضلانی محور درمان هستند و در موارد مقاوم، جراحی بررسی میشود.
آرتروز گلنوهومرال یا آکرومیوکلاویکولار
خشکی صبحگاهی، کلیک مفصلی و درد هنگام فشار نقطه‌ای روی مفصل AC شایع است. بهینه‌سازی الگوی حرکتی، تقویت عضلات حمایتی و مداخلات کم‌تهاجمی به کاهش درد کمک می‌کند.
تندینوپاتی دوسر بازویی
درد جلویی در شیار بازویی حس میشود و با حرکات چرخشی تشدید میشود. نوار ورزشی، تمرین‌های کنترل شانه و تزریق هدفمند در صورت نیاز، مسیر بهبود را سریع‌تر می‌کند.
درد ارجاعی از گردن (رادیکولوپاتی سرویکال)
درد به بازو تیر می‌کشد و با حرکات گردن تغییر می‌کند؛ بی‌حسی یا گزگز ممکن است همراه باشد. ارزیابی ستون گردن، دیستراکشن ملایم و تمرین‌های مک‌کنزی به افتراق و درمان دقیق کمک می‌کند.
التهاب کپسول خلفی و سندرم تقاطع
درد شانه در حرکات افقی‌کردن یا پرِس پشت گردن ظاهر میشود و دامنهٔ چرخش داخلی کم میشود. کشش کپسول خلفی و اصلاح برنامهٔ تمرینی ورزشکاران بالای سر نتایج خوبی می‌دهد.
درد پس از ورزش و بارگذاری بیشازحد
پس از افزایش ناگهانی حجم تمرین یا تکنیک غلط در پرس سینه و کتل‌بل، درد شانه به‌صورت تاخیری بروز می‌کند. کاهش بار، اصلاح تکنیک و فعال‌سازی پیش از تمرین، بازگشت بدون درد را تسهیل می‌کند.
درد مرتبط با وضعیت خواب یا بارداری
فشار طولانی‌مدت روی شانه یا شلی رباط‌ها باعث درد و بیدار شدن شبانه میشود. تنظیم بالش حمایتی، خوابیدن به پهلوی مقابل و تمرین‌های ملایم تنفسی و کششی مفید است.
دلایل شایع درد شانه
این ناحیه به‌دلیل تحرک بالا و اتکا به عضلات پایدارکننده، نسبت به تحریک تاندون و بافت‌های نرم حساس است. وقتی الگوی حرکت یا بار تمرینی درست نباشد، التهاب و محدودیت حرکتی شکل می‌گیرد و انجام کارهای روزانه سخت میشود. در ادامه، رایج
ترین علل را فهرست می‌کنیم که مسیر انتخاب درمان روشن‌تر شود.
تاندینوپاتی روتاتورکاف
بالا بردن دست یا کارهای بالای سر حساسیت ایجاد می‌کند و گاهی نقطهٔ درد روی دلتوئید حس میشود. کاهش بار، آموزش الگوی کتف و تمرین‌های تقویتی هدفمند معمولاً پاسخ خوبی می‌دهد.
بورسیت زیر آکرومیون
سوزش در قوس میانی حرکت و سختی خوابِ پهلو دیده میشود. یخ در فاز حاد، اصلاح ارگونومی و در موارد مقاوم، تزریق هدایت‌شده التهاب را پایین می‌آورد.
گیر‌افتادگی زیر آکرومیون
کاهش فضای زیر سقف شانه با تیلت قدامی کتف و سفتی کپسول خلفی ارتباط دارد. بازآموزی اسکاپولار و کشش‌های هدفمند، اصطکاک را کم می‌کند.
شانهٔ یخ‌زده
خشکی پیشرونده با درد شبانه همراه میشود و رساندن دست پشت کمر دشوار است. برنامهٔ مرحله‌ای دامنهٔ حرکتی و کنترل درد، روند را کوتاه‌تر می‌کند.
پارگی روتاتورکاف
پس از ضربه یا فرسایش تدریجی رخ می‌دهد؛ ضعف در بالا بردن و درد شبانه از نشانه‌هاست. سونوگرافی یا ام‌آر‌آی تصمیم‌گیری دربارهٔ بازتوانی یا جراحی را تسهیل می‌کند.
تندینوپاتی سرِ بلند دوسر
درد جلوی بازو در شیار بازویی حس میشود و با چرخش تشدید می‌گردد. نوار حمایتی و تمرین‌های کنترل حرکتی کمک‌کننده است.
آرتروز مفصل شانه یا AC
کلیک مفصلی، خشکی صبحگاهی و حساسیت نقطه‌ای شایع است. تقویت عضلات حمایتی و روش‌های کم‌تهاجمی برای کنترل علامت‌ها مفید خواهد بود.
ناپایداری و دررفتگی
احساس لقی پس از ضربه یا حرکات پرتابی تکراری ایجاد میشود. پروتکل‌های تثبیت عصبی‌عضلانی نقش اصلی دارند و موارد تکرارشونده به ارزیابی جراحی نیاز دارند.
رادیکولوپاتی گردن
تیرکشیدن به بازو و تغییر درد با حرکت گردن مطرح است. ارزیابی ستون گردن و تمرین‌های هدفمند، افتراق و درمان را ممکن می‌کند.
کلسیفیکاسیون تاندون
رسوب کلسیم موجب درد تیز و محدودیت حرکت میشود. در انتخاب‌های خاص، شست‌وشوی کلسیفیک تحت هدایت تصویربرداری نتیجهٔ خوبی دارد.
اختلالات وضعیتی
نشستن طولانی با سرِ جلوآمده فشار را به بافت‌های جلویی منتقل می‌کند. وقفه‌های فعال و اصلاح ارتفاع مانیتور، بار را کاهش می‌دهد.
علت درد شانه چپ و راست چیست؟
درد شانه می‌تواند در هر دو سمت ظاهر شود و شدت آن بر اساس الگوی فعالیت و وضعیت بدنی تغییر کند. وقتی بار تکراری روی مفصل می‌افتد یا هماهنگی عضلات کتف به‌هم می‌خورد، علت درد شانه به ساختارهای تاندونی و کپسولی برمی‌گردد. در برخی شرایط، منشاء علامت از گردن یا حتی قلب می‌آید و نیاز به ارزیابی دقیق دارد.
التهاب تاندون روتاتورکاف
استفادهٔ بیشازحد و حرکات بالای سر سبب التهاب تاندون‌ها میشود و درد شانه را پس از کار یا ورزش تشدید می‌کند. تعدیل بار، اصلاح تکنیک و تقویت چرخاننده‌های خارجی به کاهش حساسیت کمک می‌کند.
بورسیت شانه
التهاب کیسهٔ لغزشی زیر آکرومیون سوزش قوسی و محدودیت حرکت ایجاد می‌کند. یخ‌گذاری در فاز حاد، وقفه‌های فعال و در موارد مقاوم، تزریق هدایت‌شده مؤثر است.
آرتروز مفصل شانه
سایش غضروف در مفصل گلنوهومرال یا آکرومیوکلاویکولار خشکی صبحگاهی و کلیک ایجاد می‌کند. برنامهٔ تقویتی عضلات حمایتی و اصلاح ارگونومی علائم را کنترل می‌کند.
درد ارجاعی قلبی (سمت چپ)
گاهی فشار قفسهٔ سینه، تعریق سرد یا تنگی نفس همراه علامت دیده میشود. در این حالت مراجعهٔ فوری برای مشکلات قلبی اولویت دارد.
درگیری عصبی گردن (سمت راست یا چپ)
فشار روی ریشه‌های عصبی سرویکال تیرکشیدن به بازو و گزگز انگشتان می‌آورد و می‌تواند درد شانه را پایدار کند. ارزیابی گردن، تمرین‌های هدفمند و بهینه‌سازی پوسچر مسیر بهبود را کوتاه می‌کند.
علت درد شانه در بارداری
در دوران بارداری تغییرات هورمونی، افزایش وزن و تغییر وضعیت بدن می‌تواند زمینه‌ساز درد شانه شود.
- شلی رباط‌ها و مفاصل: هورمون‌های بارداری رباط‌ها را نرم‌تر می‌کنند و ثبات مفصل کاهش می‌یابد.
- وضعیت‌های طولانی نشستن یا خوابیدن: حفظ یک وضعیت ثابت به مدت طولانی باعث فشار روی شانه و گرفتگی عضلات میشود.
- احتباس مایع و تورم عمومی: تجمع مایع در بافت‌ها، بورس و تاندون‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد و درد شانه را بیشتر می‌کند.
- کاهش فعالیت بدنی: بی‌تحرکی موجب ضعف عضلات نگهدارندهٔ کتف و بروز درد شانه میشود.
- استرس و اضطراب بارداری: انقباض مداوم عضلات گردن و شانه ناشی از استرس، باعث احساس درد و سفتی در این ناحیه میشود.
علت درد شانه بعد از ورزش
درد شانه پس از ورزش معمولاً نتیجهٔ حرکات تکراری یا تکنیک نادرست در تمرین‌های بالای سر است.
- استفاده بیشازحد از عضلات روتاتورکاف: تمرین‌های پر‌فشار باعث التهاب تاندون و بروز درد بعد از تمرین میشود.
- گرم نکردن مناسب قبل از ورزش: آغاز ناگهانی تمرین باعث کاهش انعطاف و افزایش خطر آسیب تاندون‌ها میشود.
- تکنیک غلط در تمرینات قدرتی: اجرای نادرست پرس سینه یا بارفیکس فشار مستقیم روی مفصل ایجاد می‌کند.
- عدم ریکاوری کافی: خواب ناکافی یا استراحت کم بعد از تمرین مانع ترمیم بافتی و افزایش درد شانه میشود.
- اختلال در ثبات کتف و تیلت قدامی: حرکت اشتباه استخوان کتف فضای مفصل را تنگ و گیر‌افتادگی ایجاد می‌کند.
علت درد شانه بعد از خواب
بعد از خواب معمولاً به دلیل وضعیت نامناسب بدن یا فشردگی طولانی مفصل در هنگام استراحت است.
- خوابیدن روی شانه درگیر: فشار مداوم در طول شب باعث تحریک تاندون‌ها و بورس مفصل میشود.
- بالش یا تشک نامناسب: ارتفاع زیاد بالش یا سفتی زیاد تشک، زاویهٔ طبیعی گردن و شانه را برهم می‌زند.
- کوتاهی عضلات سینه‌ای و جلوی شانه: عدم کشش کافی روزانه باعث جمع‌شدن شانه‌ها و بروز درد در هنگام بیدار شدن میشود.
- گردن درد یا مشکلات ستون فقرات گردنی: درگیری اعصاب گردنی می‌تواند به‌صورت درد شانه صبحگاهی ظاهر شود.
- بی‌حرکتی طولانی در خواب: ثابت ماندن در یک وضعیت، گردش خون را کاهش داده و گرفتگی عضلات شانه را ایجاد می‌کند.
راهکارهای درمان درد شانه
درمان درد شانه بر اساس علت، شدت علائم و مرحلهٔ بیماری تنظیم میشود. هدف اصلی، کاهش التهاب، بازیابی حرکت و تقویت عضلات پایدارکنندهٔ مفصل است. درمان باید مرحله‌ای باشد؛ ابتدا کنترل درد و سپس بازآموزی حرکتی انجام میشود تا مفصل دوباره عملکرد طبیعی خود را پیدا کند.
استراحت نسبی و کنترل فعالیت
کاهش حرکات بالای سر و اجتناب از فعالیت‌هایی که درد را تحریک می‌کنند، اولین قدم برای مهار التهاب است. قرار دادن بازو در وضعیت راحت و کوتاه کردن مدت کارهای تکراری به کاهش فشار روی مفصل کمک می‌کند.
داروهای ضد التهاب و شل‌کنندهٔ عضلات
در مراحل اولیه، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی یا پمادهای موضعی می‌توانند تورم و درد شانه را کاهش دهند. مصرف باید موقت و تحت نظر پزشک باشد تا عوارض گوارشی یا کلیوی ایجاد نشود.
فیزیوتراپی شانه و تمرین‌درمانی هدفمند
اصلی‌ترین بخش درمان درد شانه، فیزیوتراپی تخصصی است. تمرین‌های دامنهٔ حرکتی، تقویت روتاتورکاف و بازآموزی الگوی حرکتی، عملکرد شانه را بهبود می‌دهند و از عود مجدد درد جلوگیری می‌کنند.
تزریقات کم‌تهاجمی و درمان‌های بازتولیدی
در موارد مقاوم، تزریق‌های هدایت‌شده مانند کورتون یا پی‌آر‌پی در فضای ساب‌اکرومیال یا داخل مفصل انجام میشود. این روش‌ها التهاب را کاهش داده و محیط ترمیم بافتی را تقویت می‌کنند.
اصلاح وضعیت بدن و ارگونومی محیط کار
تنظیم ارتفاع مانیتور، جلوگیری از قوز پشت و حفظ شانه‌ها در وضعیت خنثی، فشار بر ساختارهای حساس را کاهش می‌دهد. رعایت اصول ارگونومی یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری از بازگشت درد شانه است.
درمان‌های فیزیکی تکمیلی
تکنیک‌های مانند اولتراسوند، لیزر تراپی و شوک‌ویو‌تراپی در کنار تمرین، روند ترمیم را تسریع می‌کنند. این روش‌ها باید زیر نظر متخصص طب فیزیکی و به‌عنوان مکمل تمرین‌درمانی استفاده شوند.
درمان‌های خانگی درد شانه
در موارد خفیف تا متوسط، درمان‌های خانگی می‌توانند درد شانه را تا حد زیادی کنترل کنند و التهاب را کاهش دهند. این روش‌ها باید با احتیاط و به‌صورت موقتی انجام شوند تا از پیشرفت آسیب جلوگیری شود.
یخ‌گذاری یا گرمای موضعی
در ۴۸ ساعت اول، کمپرس سرد تورم را کاهش می‌دهد و بعد از آن، گرمای ملایم به شل شدن عضلات کمک می‌کند. بهتر است از بسته‌های یخ پیچیده‌شده در حوله برای ۱۵ دقیقه استفاده شود.
تمرین‌های کششی ملایم
حرکت پاندولی، صعود انگشتی روی دیوار و چرخش ملایم بازو به سمت خارج، دامنهٔ حرکت را حفظ کرده و از خشکی مفصل جلوگیری می‌کند. این تمرین‌ها باید بدون درد انجام شوند تا التهاب تشدید نشود.
اصلاح وضعیت خواب
خوابیدن به پهلوی مقابل با بالش بین بازو و تنه باعث کاهش فشار روی شانه درگیر میشود. استفاده از بالش با ارتفاع متوسط به حفظ زاویهٔ مناسب گردن و شانه کمک می‌کند.
ماساژ ملایم و استفاده از روغن‌های گیاهی
در فاز مزمن می‌توان از ماساژ سطحی با روغن‌های گرم مانند روغن سیاه‌دانه یا کنجد استفاده کرد تا جریان خون موضعی و ترمیم بافتی افزایش یابد. فشار زیاد نباید اعمال شود چون ممکن است التهاب را بدتر کند.
تغذیهٔ ضد التهاب و هیدراتاسیون کافی
مصرف مواد غذایی غنی از امگا۳، زردچوبه و سبزیجات تازه به کاهش التهاب کمک می‌کند. نوشیدن آب کافی نیز در حفظ خاصیت کشسانی بافت‌ها و تسریع بهبود درد شانه مؤثر است.
تحرک روزانه و وقفه‌های فعال
طبیعی مفصل را تقویت می‌کند و از عود مجدد جلوگیری می‌نماید.
آیا درد شانه باعث سر‌درد میشود؟
درد شانه می‌تواند با تنش عضلات گردن و ناحیهٔ تراپزیوس، الگوی سر‌درد تنشی ایجاد کند.
در برخی افراد، محدودیت حرکتی کتف و الگوی پوسچرِ سرِ جلوآمده محرک سر‌دردهای مکرر است.
اصلاح ارگونومی و تمرین‌های کششی گردن در کنار فیزیوتراپی شانه شدت علائم را کاهش می‌دهد.
اگر سر‌درد همراه تاری دید، تهوع یا علائم عصبی باشد، ارزیابی فوری لازم است.
ثبت محرک‌ها و مدیریت بار تمرین به کنترل درد و کاهش دفعات سر‌درد کمک می‌کند.
آیا درد شانه به اعصاب مرتبط است؟
بله؛ در رادیکولوپاتی سرویکال، فشار روی ریشه‌های عصبی می‌تواند درد با انتشار به بازو ایجاد کند.
گزگز، بی‌حسی یا افت قدرت، نشانهٔ درگیری عصبی است و مسیر درمان با معاینهٔ دقیق مشخص میشود.
تمرین‌های کنترل‌حرکتی گردن، دیستراکشن ملایم و اصلاح پوسچر به کاهش تحریک عصبی کمک می‌کند.
در موارد مقاوم، تصویربرداری و هدایت درمان با تزریق‌های هدفمند می‌تواند مفید باشد.
مدیریت هم‌زمان علل مکانیکی شانه و گردن احتمال عود درد را پایین می‌آورد.
ماساژ در هنگام درد شانه اشتباه است؟
در فاز حاد التهاب، ماساژ عمیق می‌تواند تحریک را بیشتر کند و دورهٔ درد را طولانی کند.
وقتی التهاب فروکش کرد، ماساژ ملایم با تمرکز بر عضلات اطراف کتف در کنار تمرین‌های کششی مفید است.
فشاری که درد تیز ایجاد می‌کند یا دامنهٔ حرکت را بدتر می‌کند مناسب نیست و باید شدت کم شود.
بهتر است ماساژ بخشی از برنامهٔ فعال شامل تقویت روتاتورکاف و کنترل اسکاپولار باشد.
اگر پس از ماساژ تورم یا افزایش درد رخ داد، وقفه بدهید و با درمانگر دربارهٔ تنظیم برنامه هماهنگ کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
وقتی درد شانه بیش از دو تا سه هفته باقی می‌ماند یا خواب شبانه را مختل می‌کند، معاینهٔ تخصصی نیاز است.
ضعف ناگهانی، افت دامنهٔ حرکتی، تب یا گرمی و قرمزی مفصل علامت خطر محسوب میشود.
پس از ضربهٔ شدید، صدای جابجایی یا احساس لقی، بررسی برای پارگی یا ناپایداری اهمیت دارد.
همراه تنگی نفس، تعریق سرد یا فشار قفسهٔ سینه نیازمند ارزیابی قلبی فوری است.
برای برنامهٔ مرحله‌به‌مرحله شامل فیزیوتراپی شانه، تمرین ساختاریافته و در صورت نیاز تزریق هدفمند اقدام کنید.
نتیجه گیری
با تشخیص دقیق و برنامهٔ مرحله‌ای شامل اصلاح عادت‌های حرکتی، تمرین برای درد شانه و فیزیوتراپی شانه قابل مدیریت است. وقتی علت روشن شود، درمان درد شانه از مراقبت‌های خانگی ایمن تا تزریقات هدایت‌شده نتیجه بهتری می‌دهد.
پایش منظم علائم و رعایت ارگونومی در کار و خواب، احتمال عود را پایین می‌آورد.
اگر درد شبانه، ضعف یا محدودیت ماندگار دارید، ارزیابی تخصصی را زودتر انجام دهید.
