سندروم تونل کارپال چیست؟
سندرم تونل کارپال (CTS) یک اختلال شایع است که ناشی از فشار یا فشرده شدن عصب مدیان در تونل کارپال مچ دست می‌باشد.
این عصب از طریق تونل کارپال، که یک گذرگاه باریک در مچ دست است، عبور می‌کند. زمانی که این عصب تحت فشار قرار می‌گیرد، می‌تواند باعث علائمی همچون درد، بی‌حسی، سوزش و ضعف در مچ دست و انگشتان شود.
ساختار تونل کارپال و نقش عصب مدیان در ایجاد سندرم تونل کارپال
برای درک اینکه سندرم تونل کارپال چگونه به وجود می‌آید، باید در مورد ساختار بخشی از دست و مچ دست که در این اختلال درگیر هستند اطلاعاتی داشته باشیم.
تونل کارپال گذرگاهی است که زیر رباط مستحکم و پهن عرضی قرار دارد. این رباط پُلی است که در عرضِ قسمت پایینی کف دست کشیده شده و به استخوان‌های مچ دست که قوسی را در زیر این تونل تشکیل می‌دهند، وصل می‌شود.
همچنین عصب مدیان و نُه تاندون فلکسور از زیر و در طول تونل کارپال عبور می‌کنند (شبیه یک رودخانه).
تونل کارپال یک گذرگاه باریک است که با استخوان‌ها و رباط‌ها از سمت کف دست احاطه شده است. زمانی که عصب مدیان تحت فشار قرار می‌گیرد، علائمی مانند بی‌حسی، سوزش و ضعف در شست و انگشتان ایجاد می‌شود.
مراحل مختلف سندرم تونل کارپال
سندرم تونل کارپال زمانی ایجاد می‌شود که فشار به عصب مدیان که از تونل کارپال مچ دست عبور می‌کند وارد می‌شود. این فشار می‌تواند به دلیل تورم بافت‌ها، ضخیم شدن رباط‌ها و آسیب به ساختارهای اطراف عصب مدیان باشد. در ادامه مراحل مختلف ایجاد این اختلال توضیح داده می‌شود:
تورم پوشش محافظ تاندون‌ها (Tenosynovium)
در شروع، پوشش محافظی به نام تنوسینوویوم که تاندون‌ها را در داخل تونل کارپال احاطه می‌کند، متورم می‌شود. این تورم ناشی از تجمع مایع سینوویال زیر این پوشش است.
سینوویال به طور معمول نقش روان‌سازی تاندون‌ها را ایفا می‌کند و از آنها در برابر آسیب محافظت می‌کند. اما در صورتی که این مایع به‌طور غیرطبیعی جمع شود، می‌تواند موجب افزایش فشار بر روی عصب مدیان شود.
ضخیم شدن رباط عرضی
رباط عرضی که به‌عنوان یک لایه فیبری و مستحکم عمل می‌کند و روی عصب مدیان را می‌پوشاند، به مرور ضخیم‌تر و پهن‌تر می‌شود. این تغییرات در ساختار رباط می‌تواند فضای تونل کارپال را تنگ‌تر کرده و فشار بیشتری بر روی عصب مدیان وارد کند. این حالت مشابه با فشار وارد کردن به یک شیلنگ آب است که جریان آب را کاهش می‌دهد.
فشار روی عصب مدیان
با تورم تاندون‌ها و ضخیم شدن رباط‌ها، فشار بر روی عصب مدیان افزایش می‌یابد. این فشار باعث کاهش جریان خون و اکسیژن به عصب می‌شود، مشابه به مسدود شدن یک لوله یا شیلنگ. این فشار باعث می‌شود سیگنال‌های عصبی از طریق تونل کارپال به درستی منتقل نشوند.
افزایش سایز عصب مدیان
در برخی از موارد، سندرم تونل کارپال می‌تواند ناشی از بزرگ شدن عصب مدیان باشد که در اثر فشار وارد شده از طرف بافت‌های اطراف آن ایجاد می‌شود.
در چنین شرایطی، عصب مدیان خود به تنهایی می‌تواند تحت فشار قرار گیرد و باعث تشدید علائم این اختلال شود. در نتیجه مراحل فوق، علائمی مانند درد، بی‌حسی، سوزش و گزگز در ناحیه مچ دست، دست و انگشتان ایجاد می‌شود.
علائم سندرم تونل کارپال
علائم سندرم تونل کارپال معمولاً به تدریج و در طول هفته‌ها، ماه‌ها و برخی اوقات در طول سال‌ها پیشرفت می‌کند. کسی که در دستان خود درد مداوم، بی‌حسی و سوزن سوزن شدن یا ضعف دارد باید برای تشخیص بیماری نزد پزشک برود.
درد در مچ دست و انگشتان
یکی از علائم شایع سندرم تونل کارپال، درد در ناحیه مچ دست و انگشتان است. این درد معمولاً به تدریج شروع می‌شود و ممکن است با فعالیت‌های خاصی مانند تایپ کردن یا استفاده از موس بدتر شود. در برخی موارد، درد می‌تواند به بازو یا شانه‌ها نیز انتشار یابد.
بی‌حسی و سوزش
احساس بی‌حسی، سوزش یا گزگز در انگشتان، به‌ویژه در انگشت شست، اشاره، میانه و نیمی از انگشت حلقه، یکی از علائم رایج این اختلال است. این علائم معمولاً در شب شدیدتر می‌شوند و پس از حرکت دادن دست کاهش می‌یابند.
ضعف در دست و انگشتان
ضعف عضلات دست به دلیل فشردگی عصب مدیان رخ می‌دهد. این ضعف ممکن است باعث مشکل در گرفتن اشیاء یا افتادن اجسام از دست شود.
درد پس از نشستن یا استراحت طولانی
بسیاری از بیماران با درد و بی‌حسی در دست‌ها پس از نشستن طولانی یا استراحت در یک وضعیت ثابت مواجه می‌شوند. این درد معمولاً در صبح‌ها بیشتر احساس می‌شود.
کاهش حساسیت در انگشتان
در برخی موارد، کاهش حساسیت در انگشتان، به‌ویژه انگشتان اول، دوم و سوم، مشاهده می‌شود که می‌تواند بر توانایی فرد در انجام کارهای ظریف تأثیر بگذارد.
دلایل ایجاد سندرم تونل کارپال
سندرم تونل کارپال (CTS) معمولاً ناشی از فشار مداوم یا فشرده شدن عصب مدیان است که از طریق تونل کارپال در مچ دست عبور می‌کند. این فشار می‌تواند به دلیل استفاده مداوم از دست‌ها و مچ دست در حرکات تکراری یا فشارهای خارجی به این ناحیه ایجاد شود. برخی از دلایل اصلی این اختلال عبارتند از:
حرکات تکراری دست‌ها و مچ دست
افرادی که در مشاغل یا فعالیت‌هایی که نیاز به حرکات تکراری مچ دست دارند، مشغول هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سندرم تونل کارپال قرار دارند. برای مثال:
-
تایپ کردن طولانی مدت: تایپ کردن سریع و طولانی روی کیبورد می‌تواند باعث ایجاد فشار زیاد روی عصب مدیان شود.
-
استفاده از موس کامپیوتر: حرکات مداوم دست و مچ برای جابه‌جایی موس کامپیوتر، به ویژه اگر دست در وضعیت نامناسبی قرار گیرد، می‌تواند فشار زیادی به عصب وارد کند.
-
کار با ابزارهای دستی: افرادی که با ابزارهایی مانند چکش یا دستگاه‌های صنعتی کار می‌کنند، به دلیل لرزش و فشارهای وارده بر مچ دست، ممکن است دچار این اختلال شوند.
وضعیت نامناسب دست و مچ دست:
قرار گرفتن مچ دست در وضعیت نامناسب برای مدت طولانی می‌تواند منجر به فشردگی عصب مدیان شود. برای مثال:
-
مچ دست خمیده یا زاویه‌دار: هنگام تایپ یا استفاده از موس، اگر مچ دست در زاویه‌ای خم شده یا تحت فشار قرار گیرد، عصب مدیان در تونل کارپال فشرده می‌شود.
-
کار طولانی در حالت‌های ثابت: ماندن در وضعیت‌های یکسان و ثابت، مثل نگه داشتن مچ در زاویه خاص برای مدت طولانی، می‌تواند باعث ایجاد فشار مداوم بر عصب شود.
فشار بیش از حد بر عصب مدیان:
هرگونه فشار شدید یا مداوم بر عصب مدیان می‌تواند باعث تحریک و تورم آن شود. این فشار می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود:
-
تورم و التهاب بافت‌های اطراف: زمانی که بافت‌ها و تاندون‌ها در تونل کارپال متورم می‌شوند، فضا برای عبور عصب مدیان محدود می‌شود و فشار به آن وارد می‌آید.
-
اختلالات هورمونی یا پزشکی: بیماری‌هایی مانند دیابت، آرتریت روماتوئید، بارداری یا بیماری‌های غده تیروئید می‌توانند باعث ایجاد التهاب و تورم در ناحیه تونل کارپال شوند، که این موضوع نیز فشار به عصب را افزایش می‌دهد.
عوامل ارثی و آناتومیک
در برخی افراد، ویژگی‌های آناتومیک تونل کارپال می‌تواند آنها را مستعد ابتلا به این سندرم کند. برخی افراد ممکن است دارای تونل کارپال باریک‌تری باشند که فشار بیشتری بر عصب مدیان وارد می‌کند. این عامل می‌تواند زمینه‌ساز بروز سندرم تونل کارپال در افرادی شود که حتی از دست‌های خود استفاده زیادی نمی‌کنند.
چاقی
چاقی می‌تواند با ایجاد فشار اضافی بر روی مفاصل و بافت‌های بدن، از جمله در ناحیه مچ دست، موجب التهاب و افزایش فشردگی عصب مدیان شود. اضافه وزن می‌تواند به طور غیرمستقیم باعث افزایش خطر ابتلا به سندرم تونل کارپال گردد.
ضربه یا آسیب به مچ دست
هر گونه آسیب یا ضربه به مچ دست، مانند شکستگی یا تصادف، می‌تواند ساختارهای اطراف تونل کارپال را تحت تأثیر قرار دهد و باعث فشردگی عصب مدیان شود. این آسیب‌ها می‌توانند تورم یا تغییرات آناتومیک در این ناحیه ایجاد کنند که باعث ایجاد یا تشدید علائم سندرم تونل کارپال می‌شود.
در مجموع، این اختلال به دلیل ترکیبی از عوامل فیزیکی، شغلی، پزشکی و ارثی به وجود می‌آید که باعث فشرده شدن عصب مدیان و بروز علائم سندرم تونل کارپال می‌شود. برای پیشگیری و درمان این اختلال، توجه به وضعیت دست و مچ دست، استراحت‌های منظم، انجام تمرینات ورزشی و در صورت لزوم، استفاده از بریس‌های حمایتی، اهمیت دارد.
تشخیص سندرم تونل کارپال
سندرم تونل کارپال با اطلاع از سابقه بیماری فرد خیلی دقیق تشخیص داده می‌شود. توصیفی که بیمار از علائم خود می‌کند، انجام معاینه فیزیکی و آزمایش الکترودیاگنوز که شرایط عصبی فرد را از طریق دست اندازه‌گیری می‌کند، به تشخیص این اختلال کمک می‌کند.
با این حال تشخیص سندرم تونل کارپال کار ساده‌ای نیست. تنها بخش کمی از بیماران هر سه عامل لازم برای تشخیص این اختلال را نشان می‌دهند:
- علائم کلاسیک سندرم تونل کارپال
- یافته‌های فیزیکی خاص
- نتایج غیرطبیعی آزمایش الکترودیاگنوز
در بسیاری از افراد نتایج آزمایش الکترودیاگنوز غیرطبیعی است در حالی که هیچ‌گونه علائم یا نشانه‌های کلاسیک سندرم تونل کارپال را ندارند. علاوه بر این حدود 15 درصد افراد نشانه‌هایی که مطابق این بیماری است را دارند، اما در بیشتر این افراد نتایج آزمایش‌های انجام شده وجود سندرم تونل کارپال را در آنها رد می‌کند. ام آر آی (MRI)، سی تی اسکن و دیگر تست‌های تصویربرداری برای تشخیص سندرم تونل کارپال مفید نیستند.
درمان سندرم تونل کارپال
سندرم تونل کارپال اختلالی است که به دلیل فشردگی عصب مدیان در مچ دست ایجاد می‌شود و باعث درد، بی‌حسی و ضعف در دست و انگشتان می‌شود. درمان این اختلال بسته به شدت علائم و شرایط بیمار، می‌تواند شامل روش‌های مختلفی باشد.
محدود کردن حرکات
در صورت امکان بیمار باید چه در محیط کار و چه در منزل از فعالیت‌هایی که این سندرم را تشدید می‌کنند اجتناب کند. مچ و دست باید به مدت 2 تا 6 هفته استراحت کند. این استراحت باعث می‌شود تورم دست بهبود یابد، بافت ملتهب درمان شود و فشار روی عصب مدیان را کاهش پیدا کند.
اگر سندرم تونل کارپال به شغل بیمار مربوط می‌شود، بیمار در صورت توان باید شغل دیگری انتخاب کند که در آن به دست و مچ دستانش فشار زیادی وارد نیاید. متأسفانه روی طراحی تکنولوژی وسایل و تجهیزات ایمن و زمان‌های استراحت کارگران، مطالعات کمی انجام شده است و بهتر است بیماری که نمی‌تواند شغل خود را تغییر دهد، در مورد این‌گونه وسایل و تجهیزات تحقیق کند.
روش درمانی سنتی
روش‌های درمانی سنتی که در زیر آمده است علائم سندرم تونل کارپال را برای مدت کوتاهی تسکین می‌دهد، اگرچه اثر درازمدت آنها هنوز شناخته نشده است:
بستن مچ دست با مچ بند
بستن مچ یکی از روش های درمان سندروم تونل کارپال است و می‌تواند از خم شدن مچ جلوگیری کند. این روش برای بیمارانی که بیماری‌شان متوسط تا شدید است خیلی مؤثر نیست اما برای بیماران خاص خیلی مفید است؛ مانند آنهایی که در شب‌ها علائم خفیف تا متوسطی دارند که این علائم برای کمتر از یک سال طول کشیده است.
به طور معمول روش بستن مچ دست در شب یا در طول ورزش استفاده می‌شود. این روش بسته به شدت بیماری، برای چند هفته یا چند ماه به کار برده می‌شود و ممکن است با روش‌های درمانی دیگری ازجمله ورزش انگشتان و دست ترکیب شود. تأثیرات بستن مچ دست ممکن است حتی بعد از اینکه بیمار مچ خود را باز کرد نیز ادامه داشته باشد.
دیگر راه‌های درمان سنتی
- یخ گذاشتن: یخ گذاشتن ممکن است دردهای خیلی حاد را تسکین دهد. برخی بیماران گزارش داده‌اند که استفاده مکرر از کمپرس‌های گرم و سرد مفید است. اگر کمپرس گرم درد را تسکین داد، به احتمال زیاد مشکل بیمار سندرم تونل کارپال نیست و بیماری دیگری است که علائمی مشابه این سندرم دارد.
- لیزردرمانی با سطح پایین: برخی محققان روی لیزردرمانی با سطح پایین کار می‌کنند که نور بسیار خالصی در یک طول موج منفرد تولید می‌کند. این روش بدون درد است. با این حال در آزمایش‌های انجام شده برای مطالعه لیزر درمانی، هیچ مزیت واقعی برای این روش درمانی پیدا نشده است و این روش تنها یک حالت دارونمایی یا محافظه‌کاری دارد.
کورتیکو استروئیدها
کورتیکو استروئیدها که به آن استروئیدها نیز می‌گویند التهاب دست را کاهش می‌دهند. اگر محدود کردن فعالیت‌ها و مصرف مسکن‌ها مؤثر نبود، ممکن است پزشک یک کورتیکو استروئید به مچ دست بیمار تزریق کند.
اولتراسوند
روش اولتراسوند از امواج صوتی با فرکانس بالا به سمت ناحیه ملتهب شده استفاده می‌کند. امواج صوتی در عمق بافت دست به گرما تبدیل می‌شوند، رگ‌های خونی را باز می‌کنند و باعث می‌شوند به بافت آسیب‌دیده اکسیژن برسد. اولتراسوند اغلب همراه با تمرینات عصبی و تاندون انجام می‌شود.
به نظر می‌رسد این روش درمانی در کوتاه‌مدت مؤثر است اما فایده‌های بلندمدت آن هنوز ناشناخته است.
داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی که شامل آسپیرین و ایبوپروفن هستند، متداول‌ترین مسکن‌های استفاده شده برای سندرم تونل کارپال هستند. این داروها پروستاگلاندین‌ها (انواع اسیدهای چرب موجود در بدن) را مسدود می‌کنند. پروستاگلاندین رگ‌ها را بزرگ و گشاد می‌کند و باعث درد و التهاب آنها می‌شود.
ورزش و یوگا برای سندروم تونل کارپال
- یوگا: شواهد بسیار محدودی نشان می‌دهد که تمرین یوگا ممکن است برای بیماران دارای سندرم تونل کارپال منافعی داشته باشد. یوگا برای کشش، تقویت و تعادل مفاصل بالایی بدن طراحی شده است.
- برنامه‌های ورزشی عمومی: برخی محققان گزارش کرده‌اند افرادی که از لحاظ جسمی متناسب هستند مانند ورزشکاران، دوندگان و شناگران خطر کمتری برای ابتلا به آسیب‌های تجمعی دارند. اگرچه هیچ گواهی برای اینکه ثابت کند ورزش برای بهبود سندرم تونل کارپال مفید است وجود ندارد، با این حال یک برنامه ورزشی منظم به صورت ترکیبی از اروبیک و تکنیک‌های مقاومتی و کششی عضلات در شانه‌ها، بازوها و پشت به کاهش وزن کمک می‌کند و سلامت کلی بدن را تضمین می‌کند.
درمان‌های جایگزین
- ویتامین B6: این ویتامین (پیریدوکسین) اغلب برای سندروم تونل کارپال استفاده می‌شود. با این حال مطالعات انجام شده مزیت ویتامین B6 را نه در نوع قرص و نه در نوع کرم تأیید نکرده است. ذکر این نکته ضروری است که مصرف بیش از حد ویتامین B6 می‌تواند سمی باشد و منجر به وارد آمدن آسیب به عصب‌ها شود.
- طب سوزنی: طب سوزنی اغلب برای تسکین و بهبود سندرم تونل مچ دست استفاده می‌شود. اگرچه به نظر می‌رسد این روش درمانی برای تسکین علائم این اختلال امیدوارکننده است، اما تحقیقات جامع و کافی در این زمینه وجود ندارد که طب سوزنی را برای درمان سندرم کارپال تونل توصیه کند. برای بررسی منافع این روش درمانی به مطالعات بیشتری نیاز است.
- ماساژ درمانی: تکنیک ماساژ درمانی ممکن است برای افرادی که مشکلاتشان ناشی از فشارهای عصبی است مفید باشد. با این حال شواهد کافی برای تأیید استفاده از ماساژ درمانی برای سندرم تونل کارپال وجود ندارد.
- آهن‌رباها: آهن‌رباها برای تسکین درد محبوب هستند اما روشی است که اثبات نشده است.
- سم بوتولینوم نوع A: تزریق سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس) روشی است که هنوز به خوبی مطالعه نشده است.
هشدار برای زنان خانه‌دار:
برای زنان خانه‌دار، انجام حرکات تکراری مانند شستشو، اتو کردن یا جارو کردن به مدت طولانی می‌تواند فشار زیادی به مچ دست و عصب مدیان وارد کند. علاوه بر این، وضعیت نادرست مچ دست هنگام انجام کارهای خانه، مانند قرار دادن مچ در زاویه‌های غیرطبیعی، می‌تواند به فشردگی عصب مدیان منجر شود.
همچنین، کمبود استراحت و انجام مداوم این فعالیت‌ها بدون وقفه، می‌تواند علائم سندرم تونل کارپال را تشدید کند.
نکات پیشگیری:
-
سعی کنید به مچ دست خود استراحت دهید و از انجام کارهای سنگین به مدت طولانی اجتناب کنید.
-
هنگام انجام کارهای خانه، وضعیت بدنی و ارگونومیک صحیح را رعایت کنید.
-
تمرینات کششی و تقویتی برای مچ دست می‌تواند به کاهش فشار کمک کند.
با رعایت این نکات می‌توانید از بروز مشکلات مربوط به سندرم تونل کارپال پیشگیری کنید. در صورت بروز علائم، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
عمل جراحی
عمل جراحی تونل کارپال ازجمله رایج‌ترین عمل‌های انجام شده در ایالات متحده امریکا است. در مطالعات مختلف، 70 تا 90 درصد بیمارانی که تحت این عمل جراحی قرار گرفته‌اند، بعد از آن از دردهای شبانه در ناحیه دست و مچ دست راحت شده‌اند. مطالعات نشان داده است که عمل جراحی در مقایسه با بستن مچ دست یا مصرف داروهای ضد التهاب، مزیت‌های بیشتر و بلندمدت‌تری دارد.
جمع‌بندی
سندرم تونل کارپال به فشردگی عصب مدیان در مچ دست گفته می‌شود که باعث درد، بی‌حسی و ضعف در دست و انگشتان می‌شود. این اختلال معمولاً با فعالیت‌های تکراری بدتر می‌شود و در صورت عدم درمان به موقع، می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد. درمان‌های اولیه شامل استراحت، استفاده از آتل و فیزیوتراپی است.
در موارد شدیدتر، ممکن است جراحی لازم باشد. برای درمان و مشاوره، کلینیک دکتر یزدانی آماده ارائه خدمات تخصصی به شما است.
