سیاتیک چیست؟
درد سیاتیک (Sciatica) به دردی اشاره دارد که در طول مسیر عصب سیاتیک، بیمار را دچار ناراحتی و کمر درد می‌کند، این درد از ناحیه پایین کمر منشعب شده و از طریق لگن و باسن به پاها منتقل می‌شود.
سیاتیک بیشتر زمانی رخ می‌دهد که یک دیسک فتق شده یا رشد اضافی استخوان به ریشه‌های عصبی ستون فقرات کمری فشار وارد کند
به‌طورمعمول، درد سیاتیک (تیر کشیدن درد لگن تا انتهای پا) فقط یک‌طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
علل شایع درد سیاتیک عبارت‌اند از: وجود فتق دیسک (پارگی دیسک) بین مهره‌ای، وجود خارهای (زائده) استخوانی در ستون فقرات یا تنگی ستون فقرات (تنگی کانال نخاعی)، که در پی آن بخشی از عصب تحت‌فشار قرار می‌گیرد. اغلب این امر باعث ایجاد التهاب، درد و مقداری بی‌حسی در پای آسیب‌دیده می‌شود.
اگرچه درد همراه با سیاتیک می‌تواند بسیار شدید باشد، اما در اغلب موارد بدون نیاز به جراحی در ظرف چند هفته درمان می‌شود. ضعف شدید پاها، ایجاد اختلال در روده و یا مثانه، از نشانه‌های ابتلا به سیاتیک شدید است، در این موارد ممکن است عمل جراحی لازم باشد.
انواع سیاتیک
دو نوع درد سیاتیک وجود دارد که هرکدام ویژگی‌ها و نیازهای درمانی خاص خود را دارند بنابراین، درک دقیق نوع سیاتیک و انتخاب درمان مناسب برای کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی بسیار حائز اهمیت است.
سیاتیک حاد یا شدید (کوتاه‌مدت)
کمر درد و پا درد ناشی از سیاتیک حاد به‌طورمعمول نیاز به درمان پزشکی خاصی ندارد. علائم و نشانه‌های آن با استفاده از مسکن‌های غیر نسخه‌ای (OTC)، کمپرس سرد و گرم و تمرینات ورزشی، به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابند.
سیاتیک مزمن (طولانی‌مدت)
از سوی دیگر ممکن است سیاتیک مزمن، نیاز به درمان طب فیزیکی (فیزیوتراپی) داشته باشد، ازجمله: تمرینات ورزشی خاص، گرما درمانی و تکنیک‌های دیگر. در موارد نادر ممکن است جراحی موردنیاز باشد. ممکن است سیاتیک حاد بین چهار تا هشت هفته طول بکشد، درحالی‌که سیاتیک مزمن بیشتر طول خواهد کشید.
علائم سیاتیک
معمولاً، درد سیاتیک فقط یک‌طرف بدن را درگیر می‌کند. این درد از کمر شروع شده و در پشت ران و پایین پا ادامه خواهد داشت.
برخی از علائم زیر می‌تواند در درد سیاتیک شایع باشد:
- درد مداوم فقط در یک‌طرف بدن: باسن و یا پا، اما به‌ندرت ممکن است هر دو طرف را نیز درگیر کند.
- دردی که از کمر یا باسن سرچشمه می‌گیرد و در طول مسیر عصب سیاتیک – پشت ران، ساق پا و تا انتهای پا – ادامه می‌یابد.
- اگر بیمار دراز بکشد و یا راه برود، احساس می‌کند دردش بهبود می‌یابد، اما زمانی که بایستد و یا بنشیند، درد بدتر خواهد شد.
- معمولاً بجای وجود دردی مبهم، بیمار درد را تیز و یا سوزاننده توصیف می‌کند.
- در برخی موارد احساس سوزن سوزن شدن، تیر کشیدن، بی‌حسی یا ضعف، در پایین ساق پا
- ضعف یا بی‌حسی در هنگام حرکت پاها
- درد یا تیر کشیدن درد لگن شدید در یک پا که ایستادن و یا راه رفتن را دشوار می‌سازد.
- وجود درد و سایر علائم در انگشتان پا، (بسته به ناحیه‌ای از عصب سیاتیک که تحت‌فشار قرارگرفته است)
- گاها کمردرد، که شدت درد آن به‌شدت درد پا نمی‌رسد.
ممکن است علائم در طول یک حرکت ناگهانی (مانند یک عطسه یا سرفه)، یا در هنگام تغییر موقعیت بدن (مانند زمانی که از یک موقعیت نشسته، به حالت ایستاده در می‌آیید)، شدتشان افزایش یابد. بسته به علت زمینه‌ای ایجاد درد سیاتیک، برخی از این علائم منحصربه‌فرد هستند.
از دیگر علائم بیماری درد لگن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد کمر تا پا
- درد لگن تا زانو
- درد لگن تا پا
علت سیاتیک (درد لگن تا انتهای پا)
علت درد لگن و سیاتیک در افراد مختلف، متفاوت است؛ در ادامه تعدادی از این علل آورده شده است:
سندرم پیریفورمیس:
سندرم پیریفورمیس بیماری‌ای است که در آن ماهیچه پیریفورمیس (ماهیچه گلابی‌شکل)، واقع در ناحیه باسن، دچار اسپاسم (گرفتگی) شده و باعث ایجاد درد در باسن می‌شود.
ازآنجاکه ماهیچه پیریفورمیس در نزدیکی عصب قرار دارد، درصورتی‌که تحریک شود، می‌تواند باعث ایجاد درد، بی‌حسی و سوزن سوزن شدن در امتداد پشت پا شود (شبیه به درد سیاتیک).
ضربه دیدن یا تروما:
وارد آمدن هر ضربه‌ای به ستون فقرات، ازجمله سقوط و یا تصادف کردن، ممکن است به درد سیاتیک منجر شود.
پارگی دیسک:
در صورت بروز پارگی دیسک (فتق دیسک) ریشه‌های عصبی تحت‌فشار قرار می‌گیرند، ناحیه‌ای که عصب از آن عبور می‌کند، می‌تواند دچار درد، بی‌حسی و ضعف شود. پارگی دیسک در قسمت پایینی کمر، می‌تواند منجر به درد و بی‌حسی در باسن و پایین پا شود.
تنگ شدن کانال نخاع:
تنگ شدن کانال نخاعی (کانالی در بین مهره‌ها که اعصاب از آن عبور می‌کنند) در ناحیه کمر می‌تواند بر عصب سیاتیک فشار وارد کند.
پوکی استخوان:
پوکی استخوان بیماری‌ای است که دران تراکم استخوان‌ها کاهش می‌یابد. درنتیجه استحکام آن‌ها کم شده و شکننده می‌شوند. پوکی استخوان باعث می‌شود همانند یک اسفنج استخوان‌ها متخلخل شوند. این اختلال باعث می‌شود استخوان‌ها ضعیف شوند. درنتیجه استخوان‌ها در معرض شکستگی قرار می‌گیرند.
اسپوندیلوسیس (لغزش مهره‌ها):
اسپوندیلوسیس نقصی است که در ارتباط با مهره‌های ستون فقرات به وجود می‌آید. در این بیماری در اثر وجود شکستگی‌های ظریف در مهره‌ها، استخوان‌های ستون فقرات ضعیف می‌شوند.
ممکن است این عامل باعث شود مهره‌ها از جای خود خارج شده و تغییر مکان بدهند، به این حالت “اسپوندیلوسیس” یا “لغزش مهره‌ها” می‌گویند. یکی از علت‌های شایع کمردرد، اسپوندیلوسیس است.
مشکل مفصل ران یا ساکروایلیاک:
درد موجود در مفصل ران ناشی از بیماری ساکروایلیاک، می‌تواند در باسن و کمر منتشر شده و ازآنجا به جلوی کشاله ران و گاهی اوقات بیضه‌ها امتداد یابد. در این بیماری، هنگام بلند شدن، پس از نشستن طولانی‌مدت و هنگام بلند شدن از رختخواب در صبح، سفتی کمر شایع است.
سندرم کودا اکوینا (سندرم دم‌اسب یا انتهای نخاع):
یک بیماری نادر، اما جدی است که اعصاب بخش پایینی نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری نیاز به توجه فوری پزشکی دارد. ممکن است سندرم دم‌اسب، به‌طور دائم به سیستم عصبی آسیب وارد کند و حتی ممکن است به فلج شدن فرد منجر شود.
آزمایشات و تشخیص سیاتیک
در معاینه فیزیکی، پزشک قدرت عضلانی و بازخورد عضلات را ارزیابی می‌کند. برای مثال، ممکن است پزشک از شما بخواهد که بر روی پنجه و یا پاشنه پای خود راه بروید. یا ممکن است از شما خواسته شود درحالی‌که نشسته‌اید بلند شوید.
همچنین ممکن است از شما خواسته شود درحالی‌که دراز کشیده‌اید پاهای خود را هم‌زمان بلند کنید. درد سیاتیک معمولاً در طول این فعالیت‌ها بدتر می‌شود.
آزمایشات تصویربرداری
بسیاری از افراد ممکن است دچار حدی از پارگی دیسک و یا خارهای استخوانی باشند، اما علائمی نداشته باشند. این موارد توسط اشعه ایکس و دیگر آزمایشات تصویربرداری قابل‌شناسایی خواهد بود. پزشکان معمولاً این آزمایشات را تجویز نمی‌کنند مگر اینکه درد شما شدید باشد و یا علائم شما در عرض چند هفته بهبود نیابد.
اشعه ایکس
تصویربرداری به کمک اشعه ایکس از ستون فقرات، می‌تواند رشد نابهنجار استخوان‌ها (خار استخوان) را نشان دهد. ممکن است این خارهای استخوانی عصب‌ها را تحت‌فشار قرار دهند.
MRI
در این روش با استفاده از امواج قدرتمند مغناطیسی، تصاویری از مقاطع مختلف ستون فقرات به دست می‌آید.MRI تصاویر دقیقی از استخوان‌ها و بافت‌های نرم مانند فتق دیسک، ایجاد می‌کند. در طول آزمون، شما بر روی یک تخت مخصوص دراز خواهید کشید، سپس به‌آرامی وارد دستگاه MRI خواهید شد.
سی‌تی‌اسکن
در هنگام انجام سی‌تی‌اسکن از ستون فقرات ممکن است یک ماده حاجب به داخل کانال نخاعی تزریق شود. این نوع از سی‌تی‌اسکن “میلوگرام” نام دارد. این ماده حاجب در اطراف ستون فقرات و اعصاب نخاعی به گردش درخواهد آمد و در اسکن به رنگ سفید ظاهر می‌شود.
الکترومیوگرافی (EMG)
این آزمایش، پالس‌های الکتریکی تولیدشده توسط اعصاب و پاسخ ماهیچه را ارزیابی می‌کند. این آزمایش می‌تواند فشار وارده به اعصاب (ناشی از پارگی دیسک یا تنگی کانال نخاعی) را مشخص کند.
درمان درد لگن و باسن (سیاتیک)
در بسیاری از موارد درد سیاتیک بدون نیاز به درمان، ظرف حدود 6 هفته برطرف خواهد شد. هر چیزی که موجب تحریک یا وارد آمدن فشار بر اعصاب شود، می‌تواند موجب درد در کمر، باسن، پشت ران و پا شود. شدت احساس درد می‌تواند به‌طور گسترده‌ای متفاوت باشد. برای تسکین درد میتوانید از پماد برای درد سیاتیک در منزل استفاده کنید.
درد سیاتیک می‌تواند به‌صورت دردی خفیف، تیز، احساس سوزش یا ناراحتی شدید بروز نماید. همچنین ممکن است درد سیاتیک باعث پدید آمدن احساس بی‌حسی، ضعف و سوزن سوزن شدن شود. ممکن است در اثر نشستن طولانی‌مدت، بلند شدن، سرفه، عطسه، چرخیدن، بلند کردن اشیاء یا فشار آوردن بر ستون فقرات، درد سیاتیک بدتر شود. درمان درد سیاتیک متنوع است، از کمپرس سرد و گرم گرفته تا داروها، ورزش برای درمان سیاتیک، داروهای مکمل و یا طب سوزنی.
ترکیبی از کارهایی که میتوانید در خانه انجام دهید – مانند استفاده از مسکن‌های غیر نسخه‌ای، تمرینات ورزشی و کمپرس سرد یا گرم – تا زمانی که شرایط بیماری شما بهبود پیدا کند، می‌توانند منجر به درمان درد لگن و باسن شوند.
در مواردی که بیماری طولانی شود، ممکن است برای شما پیروی از یک برنامه ورزشی تحت نظارت یک فیزیوتراپیست، تجویز شود. همچنین ممکن است تزریق داروهای ضدالتهابی و ضد درد در ستون فقرات و یا استفاده از مسکن‌های قوی‌تر، نیاز گردد.
درمان درد سیاتیک با تزریق PRP یکی از درمان های نوین می باشد که برای آشنایی بیشتر می توانید مقاله مربوطه را مطالعه فرمایید.
ورزش – حرکات ساده ورزشی، مانند پیاده‌روی و کشش‌های ملایم، می‌تواند به کاهش شدت علائم و تقویت عضلات پشت کمک نماید. ممکن است در موارد نادر برای تصحیح مشکل ستون فقرات، جراحی لازم باشد.
پیشگیری از سیاتیک
همیشه جلوگیری و پیشگیری از سیاتیک امکان‌پذیر نیست، اما مواردی وجود دارد که رعایت آن‌ها می‌تواند از ورود آسیب به سیاتیک کمر (مانند پاره شدن دیسک و یا لغزش مهره‌ها) و به‌تبع آن ایجاد درد سیاتیک جلوگیری به عمل آورد.
توجه داشته باشید که پیشگیری از بروز درد سیاتیک به مراتب راحت تر و کارآمد تر از درمان سیاتیک می باشد. لازم است تا برای درمان سیاتیک ابتدا وضعیت بدنی و رژیم غذایی خود را تغییر داده و سپس از درمان های غیر تهاجمی برای درمان سیاتیک استفاده شود. برای آشنایی با مواد غذایی مفید، مقاله درمان خانگی سیاتیک با 12 خوراکی را مطالعه فرمایید.
بلند کردن اشیاء و حمل‌ونقل آن‌ها
یکی از علت‌های شایع کمر درد ، به‌ویژه در محل کار، بلند کردن اشیاء و حمل اشتباه آن‌ها می‌باشد. یادگیری و استفاده از روش‌های صحیح بلند کردن و حمل اشیاء می‌تواند به جلوگیری از درد سیاتیک کمک نماید:
- در یک موقعیت مناسب قرار بگیرید – پاهای شما باید از هم فاصله داشته باشند، برای حفظ تعادل یکی از پاها باید کمی جلوتر قرار بگیرد.
- باری را که حمل می‌کنید، در نزدیکی کمر خود قرار دهید.
- از چرخاندن کمر و یا تکیه بر یک سمت بدن خودداری نمایید.
- سر خود را بالا نگه‌دارید.
- محدودیت‌های خود را بشناسید– تفاوت بزرگی وجود دارد بین آنچه که شما میتوانید بلند کنید و آنچه که بلند کردن آن واقعاً برای شما بی‌خطر است. اگر شک دارید که قادر به حمل شیء نیستید، از دیگران کمک بخواهید.
- به‌جای کشیدن، فشار دهید– اگر مجبور شدید جسم سنگینی را بر روی زمین حرکت دهید، بهتر است به‌جای کشیدن، آن را به جلو هل دهید.
- وزن اشیاء را به‌طور مساوی توزیع کنید– اگر شما در حال حمل کیسه‌های خرید و یا چمدان هستید، سعی کنید وزن آن‌ها را به‌طور مساوی بین هر دو طرف بدن خود توزیع نمایید.
جمع بندی
در نهایت، سیاتیک می‌تواند درد شدیدی ایجاد کرده و بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. این درد معمولاً به دلیل فشار به ریشه‌های عصبی ستون فقرات کمری ناشی از فتق دیسک یا رشد اضافی استخوان ایجاد می‌شود. در بسیاری از موارد، درمان‌های غیرجراحی می‌توانند به تسکین درد کمک کنند و در صورت لزوم، جراحی نیز گزینه‌ای برای افرادی با مشکلات جدی‌تر است. برای دریافت درمان تخصصی و مشاوره در خصوص سیاتیک و سایر مشکلات ستون فقرات، میتوانید به کلینیک دکتر یزدانی مراجعه کرده و از خدمات تخصصی این کلینیک بهره‌مند شوید. تیم ما آماده است تا با برنامه‌ریزی درمانی مناسب، به شما در کاهش درد و بهبود عملکرد کمک کند.
در صورتی که مطلب فوق مورد توجهتان قرار گرفت، مقاله مرتبط زیر را مطالعه کنید:
