کشیدگی و پارگی رباط زانو (ACL,PCL):درمان،علائم و علت
این دو رباط درداخل زانوی شما قرار دارند که با عبور از روی هم بر روی مفصل زانو، حرف "X" را تشکیل می‌دهند. رباط‌های صلیبی قدامی از روی مفصل عبور می‌کنند، در حالی که رباط‌های صلیبی خلفی، در پشت مفصل قرار دارند. آسیب رباط‌های صلیبی قدامی از جمله پارگی رباط صلیبی یک علت شایع ناتوانی و نقص عملکرد زانو است. آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا (AAOS) گزارش می‌دهد که هر ساله ۹۵۰۰۰ نفر (زنان بیشتر از مردان) دچار آسیب رباط‌های صلیبی قدامی می‌شوند و در ادامه به بحث پیچ خوردگی مچ پا می پردازیم.
فهرست مطالب
کشیدگی و پارگی رباط صلیبی قدامی و خلفی
زمانی که جنبش و تحرک، بیش از حد و فراتر از تحمل رباط‌های صلیبی و قدامی باشد، پارگی رباط زانو رخ می‌دهد. این وضعیت به عنوان پارگی رباط صلیبی و قدامی شناخته شده و ممکن است از پارگی نسبتاً کوچک همراه با حداقل درد باشد، تا گسست و پارگی کامل رباط صلیبی خلفی همراه با درد و ناتوانی قابل توجه باشد. درجه‌بندی پارگی رباط صلیبی زانو خلفی و قدامی می‌تواند به‌شرح زیر باشد:
- پارگی درجه ۱: تعداد کمی از الیاف رباط صلیبی پا، پاره‌شده وموجب کمی زانو درد می‌شود، اما مانع عملکرد کامل زانو نمی‌گردد.
- پارگی درجه ۲: تعداد قابل توجهی از الیاف رباط پاره شده و تا حدودی مانع عملکرد زانو می‌شود.
- پارگی درجه ۳: همه الیاف رباط پاره شده و منجر به بی‌ثباتی زانو و ازبین رفتن کامل عملکرد رباط زانو می‌شود. در اثر این جراحات، اغلب سازه‌های دیگر زانو مانند منیسک و یا رباط‌های جانبی نیز دچار آسیب می‌شود. در این صورت، توانبخشی جامع برای بازگشت به فعالیت ورزشی کامل لازم است و عمل جراحی ممکن است برای بازسازی رباط زانو و یا ترمیم سازه‌های دیگر انجام شود.
همانند تمام صدمات رباط زانو، پارگی رباط صلیبی خلفی و قدامی، اغلب در ورزشکاران زن بیشتر از مردان رخ می‌دهد.
علت‌ها و عوامل پارگی رباط زانو
پارگی رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی معمولاً در طول فعالیت‌هایی رخ می‌دهد که فشار بیش ازحدی بر روی رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی وارد می‌شود. به طور کلی این وضعیت به‌طور ناگهانی و به دلیل یک حادثه خاص رخ می‌دهد. اما گاهی اوقات ممکن است علت پارگی رباط صلیبی بخاطر فشار مکرر بر رباط‌هاباشد. سه حرکت اصلی وجود دارد که بر رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی فشار وارد می‌سازد، این حرکات عبارتند از:
- پیچش رباط زانو
- کشیدگی و باز شدن بیش از حد رباط زانو
- حرکت ساق پا بر روی استخوان ران
هنگامی که شدت هر یک از این حرکات (و یا ترکیبی از آنها) بیش از حد و فراتر از تحمل رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی باشد، ممکن است پارگی رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی رخ دهد. از میان این حرکات، چرخیدن زانو شایع‌ترین علت درد زانو و پارگی رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی است.
علت‌ها و عوامل آسیب رباط صلیبی قدامی
پارگی رباط صلیبی قدامی اغلب در ورزش‌های پربرخورد و یا ورزش‌هایی رخ می‌دهد که نیاز به تغییر جهت سریع (چرخش) دارند. این ورزش‌ها عبارتند از: فوتبال، نت‌بال، بسکتبال و اسکی در سراشیبی سبک. مکانیسم معمول آسیب برای پارگی رباط صلیبی قدامی، یک حرکت پیچش (تغییر جهت) هنگام تحمل وزن بدن، به ویژه هنگام فرود آمدن از پرش و یا تصادف است که زانو را مجبور به خم شدن در خلاف جهت می‌کند. (مانند سقوط بازیکن بر قسمت خارجی زانو). گاهی اوقات آسیب رباط صلیبی قدامی ممکن است در طی کاهش سرعت ناگهانی در هنگام دویدن رخ دهد.
علت‌ها و عوامل پارگی رباط صلیبی خلفی
پارگی رباط صلیبی خلفی اغلب در ورزش‌های پربرخورد یا ورزش‌هایی رخ می‌دهد که نیاز به تغییر جهت سریع دارند. این ورزش‌ها عبارتند از: فوتبال، نت‌بال، بسکتبال و اسکی بر سراشیبی. مکانیسم معمول آسیب پارگی رباط صلیبی خلفی، ناشی از یک نیروی اتساع و باز شدن شدید است (به عنوان مثال هنگامی که یک بازیکن با جلوی زانو به زمین می‌خورد و باعث راست شدن بیش از حد زانو و رباط زانو می‌شود) و یا به دلیل یک ضربه مستقیم به جلوی استخوان ساق پا در حالی که رباط زانو در موقعیت خمیده قرار دارد. گاهی اوقات پارگی رباط صلیبی خلفی ممکن است درطی حرکت چرخش زانو، به خصوص هنگام فرود آمدن از پرش رخ دهد.
علائم و نشانه‌ها
بیماران مبتلا به پارگی رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی ممکن است در زمان آسیب، متوجه یک ضربه محکم و ناگهانی قابل شنیدن و یا صدا دادن زانوی خود شوند. در موارد جزئی، بیماران ممکن است قادر به ادامه فعالیت باشند و تنها افزایش درد، تورم و سفتی در رباط زانو را بعد از فعالیت و استراحت (به خصوص صبح‌ها ) تجربه کنند. غالباً درد مربوط به پارگی رباط صلیبی قدامی و خلفی در اعماق زانو و یا با درد پشت زانو (گاهی اوقات ساق پا) احساس می‌شود و تعیین محل درد، دشوار است.
در موارد پارگی کامل رباط صلیبی قدامی و خلفی، درد معمولاً در زمان آسیب شدید است، با این حال، گاهی اوقات این درد به سرعت فروکش می‌کند. بیماران همچنین ممکن است احساس رفت و برگشت رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی را داشته باشند. بیماران مبتلا به پارگی کامل رباط‌های زانو، به طور کلی نمی‌توانند به فعالیت ادامه دهند، زیرا زانوی آنها ممکن است دچار بی‌ثباتی شده و یا ممکن است در طول انجام حرکت‌های خاص، ریزش کند. تورم ممکن است بلافاصله و یا چند ساعت بعد از آسیب ظاهر شود، اگر چه شدت تورم در بیماران می‌تواند متفاوت باشد. گاهی اوقات، بیمار در زمان آسیب ممکن است به علت درد قادر به تحمل وزن خود نباشد و ممکن است دچار کبودی و سفتی زانو در طی روزهای بعد شود. بیماران مبتلا به پارگی کامل رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی ممکن است پس از آسیب، تکرار دوره‌های خالی کردن زانو را تجربه کنند.
تشخیص
معمولاً یک معاینه کامل سوبژکتیو و اوبژکتیو توسط فیزیوتراپیست برای تشخیص پارگی رباط صلیبی قدامی و خلفی کافی است. روش‌های بررسی مانند اشعه X، اسکن ام.آر.آی و یا سی تی اسکن ممکن است برای تشخیص قطعی و تعیین میزان آسیب و یا درگیری سایرساختارهای زانو و رباط زانو لازم باشد.
درمان
فیزیوتراپی رباط صلیبی قدامی و خلفی
فیزیوتراپی برای تسریع فرایند درمان پارگی رباط صلیبی زانو بیماران است. انجام تکنیک‌های فیزیوتراپی، کسب نتیجه مطلوب را تضمین می‌کند و احتمال بازگشت این عارضه را کاهش می‌دهد. این درمان ممکن است شامل:
- تمرینات برای درمان پارگی رباط صلیبی زانو جهت بهبود انعطاف پذیری، قدرت، تعادل اندام تحتانی و کنترل باشد.
- ماساژ بافت نرم
- آزاد سازی و تحرک بخشیدن به مفصل
- الکتروتراپی (به عنوان مثال سونوگرافی)
- استعمال بریس
- استفاده از عصا
- سرما درمانی و گرما درمانی
- توصیه داروهای ضد التهابی
- آموزش تمرینات
- توصیه اصلاح فعالیت
- اصلاح بیومکانیکی
تمرینات
تمرینات زیر معمولاً برای بهبود علائم پارگی رباط صلیبی قدامی و خلفی توصیه می‌شود. قبل از شروع تمرینات، در مورد مناسب بودن آنها با فیزیوتراپیست خود مشورت کنید. به‌طورکلی، این تمرینات باید زمانی آغاز شود که فیزیوتراپیست بی‌خطر بودن آنها را برای درمان زانو درد تایید کند؛ تنها به این شرط که موجب افزایش علائم این عارضه نگردد. فیزیوتراپیست می‌تواند زمان مناسب برای شروع تمرینات اولیه را برای شما تعیین کند و در نهایت تمرینات متوسط و پیشرفته را به شما آموزش دهد. به عنوان یک قاعده کلی، اضافه کردن تمرینات و یا انجام تمرینات پیشرفته‌تر باید بدون تشدید علائم شما صورت پذیرد.
خم و راست کردن زانو
برای شروع این تمرین، به پشت بخوابید (شکل ۲). زانوی خود را تا آنجا که می‌توانید (بدون درد) خم و راست کنید، به طوری که احساس کشش خفیف تا متوسط داشته باشید. این تمرین را ۱۰ - ۲۰ بار تکرار کنید.
شکل ۲ - خم و راست کردن زانو (پای راست)
انقباض استاتیک عضلات چهار سر
این تمرین را در حالت نشان داده شده (شکل ۳) انجام دهید. عضلات جلویی ران خود (عضله چهار سر ران) را با فشار دادن زانوی خود بر یک حوله، سفت و منقبض کنید. انگشتان خود را بر روی عضله چهار سرران داخلی خود (VMO) قرار دهید تا سفت شدن عضلات در طول انقباض را احساس کنید. آن را به مدت ۵ ثانیه نگه دارید و این انقباض را (بدون تشدید علائم خود)، تا جایی که می‌توانید ۱۰ مرتبه به صورت شدیدتر تکرار کنید.
شکل ۳ - انقباض استاتیک عضلات چهار سر (پای چپ)
اوزون تراپی
پرولوزون (Prolozone) نوعی از بازسازی غیر جراحی رباط است که درمان دائمی برای درد مزمن می‌باشد. پرولوزون یک روش درمان از طریق تزریق ترکیبات تولید کننده کلاژن و گاز اوزن به بافت همبند است، که می‌تواند موجب بازسازی بافت همبند ضعیف ویا آسیب دیده در داخل و اطراف مفاصل گردد. این مواد به بافت همبند آسیب دیده در داخل و اطراف مفصل به منظور بازسازی مناطق آسیب دیده، تزریق می‌شود.
استعمال بریس برای رباط صلیبی قدامی و خلفی
بریس زانو می‌تواند یک درمان موثر برای برخی از افراد باشد، اما در جراحی زانوی ورزشکاران برای بازسازی رباط صلیبی قدامی خلفی، معمولاً باعث بازگرداندن ثبات رباط زانو و کاهش خطر ابتلا به آرتریت زانو در دراز مدت می‌شود.
درمان با جراحی
بازسازی پارگی رباط زانو با عمل جراحی، برای آن دسته از بیماران مبتلا به پارگی کامل رباط صلیبی قدامی و خلفی در نظر گرفته می‌شود که برنامه توانبخشی فیزیوتراپی باکیفیت بالا برای آنها بی‌نتیجه بوده است و یا برای بیمارانی که پارگی کامل رباط صلیبی قدامی و خلفی آنها همراه با آسیب به سازه‌های دیگر زانو می‌باشد. پس از جراحی بازسازی رباط صلیبی قدامی و خلفی، یک دوره طولانی توانبخشی ۶ - ۱۲ ماه یا بیشتر اجرا خواهد شد که اغلب برای به دست آوردن یک نتیجه مطلوب و بازگشت بیمار به فعالیت کامل و یا ورزش، مورد نیاز خواهد بود.
